Yaşıl parıltılar

Yaşıl parıltılar — Uralda çıxarılan qiymətli daşlar içərisində demantoid-"almazın oxşarı" (almanca "diamant- almaz sözündən götürülmüşdür) xüsusi yer tutur. Bu almandin, qrossulyar, pirop, spessartin, andradit, uvarovit və başqa mineralların daxil olduğu qranat qrupunun çoxsaylı minerallarından biridir. Demantoi kristala ot rəngli parlaq yaşıl və bəzən sarımtıl-yaşıl rənglər verən dəmir və xrom saxlayırlar. Təknədə yuyularkən demantoidlər tünd-boz dlərşlixin fonunda yaşıl parıltı ilə işıldayır. Günəşli gündə onların parıltısı artır. Demantoidi başqa qranatlardan fərqləndirən əsas əlamət onun almaz parıltısına malik olmasıdır. Yaşıl daşın sərtliyi nisbətən azdır. Moos şkalasına görə, 7-dən çox deyil, sıxlığı isə 3,9 q/sm³-dir. Zərgərlik işlərində cilalamaq üçün 3mm-dən böyük kristallardan istifadə olunur. Onlar şəffafdır, mikroçatlar yoxdur və buna görə də əla növ qiymətli daşlar sayılır. Demantoiddə dispersiya (işıq şüasının səpilmə dərəcəsi) almazdakından çox olduğundan parlaqlığına görə o, adi brilyantları geridə qoyur. Demantoidlərin iri yataqları yalnız Orta Uralda məlumdur. Ural demantoidləri haqqında ilk məlumatlar onların xrizolit adlandırıldıqları XIX əsrin əvvəllərinə aiddir. Onlara qızıl-platin səpintiləri istismar edilərkən rast gəlinirdi. XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvəllərində demantoidin nadir dənələrini Ufaleysk-Çusovsk çay hövzəsində məcra və çaylaq çöküntülərindən çıxarırdılar.^[1]

Yaşıl parıltılar
Ümumi məlumatlar
Kateqoriya	Mineral
Xüsusiyyətləri
Sıxlıq	3,84 q/sm³
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qranatlar qədim zamanlardan məlum olsa da, demantoid çeşidi Rusiyanın qərb mərkəzi Ural dağlarında 1868-ci ilə qədər aşkar edilməmişdir. Tapıntı Yekaterinburqdan təxminən 110 km (70 mil) aralıda, Bobrovka çayı boyunca şimaldan şimal-qərbdə, Yelizavetinskoye kəndi yaxınlığında yerləşən allüvial yataq idi. Qranat üçün atipik olan qiymətli daş materialının yüksək refraktiv təbiəti mədənçiləri dərhal heyrətə gətirdi. Onu almazla müqayisə etməyə başladılar və almaz mənasını verən köhnə alman Demantından "demantoid" adlandırdılar. Səbəbi yüksək parlaqlığı və dağılması ilə aydındır.^[2] İkinci tapıntı Yekaterinburqdan 75 km (47 mil) cənubda, Poldnevaya kəndindən cənub-qərbdə Çusovaya və Xrisolitka çaylarında tapıldı. Demantoid placierdə 3 m (10 fut) dərinliyə qədər yeraltı çöküntülər də tapılır. Bu sahədə ümumilikdə beş demantoid yatağı var. Qeyri-adi yaşıl rəngə və almazdan daha böyük bir dispersiyaya malik olan o, tez bir zamanda qiymətli və bahalı qiymətli daşa çevrildi. Demantoidlərin tapıldığı vaxtdan təxminən 1919-cu ilə qədər onlar Rusiyada məşhur idilər, çünki məşhur Peter Karl Faberge onlarla zərgərlik məmulatları hazırlamışdır. Sərt Kommunist Rusiyasında bu qiymətli daşlar üslubdan çıxdı. 1970-1980-ci illərdə Bobrovka çayında daha çox daş tapılıb. Təxminən 1999-cu ildə mərkəzi Ural dağlarında çox məhdud istehsal baş verdi. O vaxt tapılan daşların çoxu bu gün satışa çıxarılır. Bu gün mədənçilik çaylar boyunca aparılır, lakin bəzi mədən işləri hələ də gizli şəkildə aparılır. Demantoid və andraditin əhəmiyyətli yeni tapıntısı 1996-cı ildə Namibiyada indi "Yaşıl Əjdaha" şaxtası adlandırılan yerdə baş verdi.^[3] Rusiya və Namibiyadakı kommersiya baxımından əhəmiyyətli yataqlara əlavə olaraq, demantoidlərə İtaliya (Val Malenco, Lombardiya), İran (Kerman) və Əfqanıstan da daxil olmaqla bəzi başqa yerlərdə də rast gəlinir.^[4] Təxminən 2009-cu ildə Madaqaskarda demantoid və andradit qranatının əhəmiyyətli bir kəşfi oldu.^[5]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu məqalə qaralama halındadır. Lütfən, məqaləni ümumvikipediya və redaktə qaydalarına uyğun şəkildə tərtib edin. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin.