Yakutiyə Mədrəsəsi

Yakutiyə Mədrəsəsi — Türkiyənin Ərzurum şəhərində yerləşən, XIV-cü əsrə aid tarixi mədrəsə.^[1] Mədrəsə Elhani hökmdarı Olcaytunun dövründə 1310-cu ildə Əmir Hoca Cəmaləddin Yakut tərəfindən tikilmişdir. Anadoluda qapalı həyəti, eyvanı və balkonu olan mədrəsə tipinin ən böyüyüdür və günümüzə qədər gəlib çatmış yaxşı qorunan nümunələrdən biridir.^[2]

Yakutiyə Mədrəsəsi
Əsası qoyulub	1310
Ölkə	Türkiyə
Yerləşir	Ərzurum ili
39°54′23″ şm. e. 41°16′19″ ş. u.
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yakutiyə Mədrəsəsi Ərzurum vilayətinin simvollarından biridir. Hər il minlərlə yerli və xarici turist tərəfindən ziyarət edilir.

Mədrəsə Elhanilər dövründə 1310-cu ildə Sultan Olcaytonun hakimiyyəti zamanı Qazan xan və Boluqan Hatunun tapşırığı ilə Hoca Yakut Qazani tərəfindən tikilmişdir. Osmanlı dövründən sonra bir müddət XIX-cu əsrin sonlarına qədər fəaliyyətini dayandırıb və hərbi anbar kimi istifadə edilmişdir. Cümhuriyyət dövründə 1964 və 1973-cü illərdə Vəqflər Baş İdarəsi, 1991-ci ildə Turizm Nazirliyi tərəfindən təmir edilən mədrəsə indiyə qədər muzey (Diyarşünaslıq muzeyi) kimi istifadə olunur.^[3]

Ərzurum şəhərinin mərkəzində, adının verildiyi mərkəzi "Yakutiyə" səmtində, Cümhuriyyət küçəsində, Lalə (Mustafa) Paşa Məscidinin yanında yerləşir. İslam İncəsənət muzeyi kimi istifadə olunur.

Binanın tac qapısı fasaddan çıxır. Dörd eyvanlı, içəridə yerləşən dördbucaqlı həyətin orta hissəsi müqərnəsli günbəzlə, digər hissələri isə sivri tağlı çəlləli tağlarla örtülmüşdür. Tac qapısının yan üzlərində açıq kürədən çıxan xurma yarpaqları, iki bəbir və qartal fiqurları Orta Asiya türklərinin mühüm simvollarını bir araya gətirir. Alçaq tağlı və oyma taclı qapının hər tərəfini əhatə edən bəzəklər möhtəşəm görünüş yaradır.^[4]

Mədrəsədə qərb fasadının oxunda giriş, fasadın cənubunda kub əsaslı və silindrik gövdəli minarə, şimal küncündə isə eyni formal xüsusiyyətləri əks etdirən silindrik konuslu künc qülləsi var.

Xüsusilə binanın yan qanadlarında tədricən boru qəlibləri ilə formalaşmış sivri tağvarı, səthi taxçalarda su mənbəyindən çıxan kimi təsvir olunan ömür ağacı, güldan, bir-birinə baxan qoşa iki aslan fiquru və başlı qartal fiquru İslam ikonoqrafiyası baxımından əhəmiyyətlidir.

Açıq kürədən çıxan xurma yarpaqları, iki bəbir və qartal fiqurlarından ibarət olan həyat ağacı Orta Asiya türklərinin mühüm simvollarını bir araya gətirir. Bundan əlavə minarənin gövdəsində firuzəyi və badımcan bənövşəyi rəngli kərpicdən həndəsi bəzəklər görünür.^[5]

Sonuncu dəfə 2009-cu ildə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən əsaslı təmir olunub, abadlıq işləri Ərzurum Yakutiyə Bələdiyyəsi tərəfindən aparılıb. Bu dəyişikliklər nəticəsində Mədrəsənin mövcud dəyəri bu gün daha da artmışdır. Xüsusilə Ramazan ayında axşamlar Mədrəsənin qarşısındakı ərazidə ictimai-mədəni tədbirlər keçirilir.

1995-ci ildə bərpa edilən mədrəsə hazırda Türk-İslam Əsərləri və Etnoqrafiya Muzeyi kimi istifadə olunur.

• [1]