Yenotabənzər it

Yenotabənzər it
Yenotabənzər it
Elmi təsnifat
	XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Yenotabənzər it
Beynəlxalq elmi adı
	Nyctereutes procyonoides J.E.Gray, 1834[…];
ITIS	183821
NCBI	34880
EOL	328684
FW	232952

Yenotabənzər it, yenot iti^[3], Ussuri tülküsü və ya Ussuri yenotu, yenotka^[4]^{[daha etibarlı mənbəyə ehtiyac var]} (lat. Nyctereutes procyonoides) — itlər fəsiləsinə aid yırtıcı növü.

Xarici görünüşü

Yenotabənzər itlər orta ölçülü iltər hesab edilir. Bədəninin uzunluqları 65–80 sm, quyruqları 15–25 sm; çəkiləri isə 4–10 kq arası dəyişir. Bədəni alcaqdır. Pəncələri qısadır.

Sifət quruluşu və xəzi baxımından Amerika yenotuna bənzəyir. Onurğa sütünu boyunca tünd zolaq gedir. Quyruğu qısadır, tüklüdür. Quyruğunda heç bir zolaq yoxdur. Albinizm müşahidə edilir

Yayılması

Onların təbii arealı Hind-Çin yarımadası, Çin, Yaponiya və Koreya yarımadasının meşə və daş meşə zonalarıdır. Rusiyada isə əsasən uzaq şərqdə Amur vilayəti ərazisində müşahidə edilir. 1927–1957 illər ərzində ovçuluq məqsədi ilə 10 min Yenotabənzər it SSRİ-nin 76 vilayətinə buraxılmışdır. Asiya hissədə onlar yaşaya bilmədilər ancaq SSRİ-nin Avropa hisdəsində asanlıqla yayıldılar. Hətta SSRİ sərhədlərini keçərək Finlandiya, Çexiya, Rumıniya, Polşa və Almaniya ərazisinə yayılmışlar. 2013-cü ildə İsveç hökuməti yenotabənzər itlərin sayının azaldılması istiqamətində tədbirlər görür.^[5]^{[daha etibarlı mənbəyə ehtiyac var]}

Həyat tərzi və qidalanması

Əsasən rütubətli meşə zolağında yaşayırlar. Yerləşim yerləri nadir hallarda yol kənarlarında və ya kəndlərin yaxınlığında olur. Onlar əsasən alayoranlıq və gecə həyatı sürürlər. Bəzi hallarda meşə daxilində yerləşən su tutarlarında və dəniz kənarı sularda görünürlər. Ov məqsədi ilə gün ərzində 7–10 kmyol qət edə bilirlər. Təhlükə zamanı itlər fəsiləsinə daxil olan canlılardan fərqli olaraq onlar dalaşmaq əvəzinə özlərini ölülüyə vururlar. Çox vaxt bu onları xilas edir.

Onlar istər ət istərsə ot yeyəndirlər. Yayda gəmiricilər, quşlar və onların yumurtaları, qurbağalar, böçəklərlə qidalanırlar. Payız ayları isə taxıl bitkiləri və giləmeyvələrlə qidalanırlar. Qışlamadan öncə çəkilərini iki kq artırırlar. Qış yuxusu dekabr-yanvardan fevral-marta qədər davam edir. Qış zamanı çəkiləri 25 % azalır.

Onların əsas düşmənləri canavarlar və vaşaqlardır. Onlarda quduz xəstəliyi geniş yayılmışdır.

Sosial quruluşu və çoxalması

Çüt şəkildə yaşayırlar. Çütlüklər oktyabr-noyabr ayları formalaşır. Boğazlıq müddəti 60 gün davam edir. Əsasən 6–8 maksimum isə 14–16 bala verirlər. Balaların yetişdirilməsində hər iki valideyn iştirak edir.

Yetkinlik yaşına 8–10 ayında çatırlar. Ömürləri 3–4 il davam edir.

Yarımnövləri

Nyctereutes procyonoides koreensis
Nyctereutes procyonoides orestes
Nyctereutes procyonoides ussuriensis
Nyctereutes procyonoides viverrinus

İncəsənətdə

Yenotabənzər itlər (Tanuki yap. 狸) yapon mifologiyasının əsas persanajlarındandır.

İstinadlar

↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
↑ Јенот ити // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. V ҹилд: Италија—Куба. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1981. С. 119.
↑ Сихотэ-Алинский заповедник. Н. Г. Васильев, Е. Н. Матюшкин, Ю. В. Купцов. // Заповедники СССР. Заповедники Дальнего Востока СССР / Отв. ред.: В. Е. Соколов, Е. Е. Сыроечковский. — М.: Мысль, 1985. — 319с., ил. — С. 188.
↑ "Yenotabənzər itlərin sayının azaldılması istiqamətində tədbirlər". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-23.

Mənbə

Rusiyanın onurğalı heyvanları Arxivləşdirilib 2013-04-07 at the Wayback Machine

[_49d73307b562533e-1] Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.

[_d84c74b98bfa7249-2] Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0

[3] Јенот ити // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. V ҹилд: Италија—Куба. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1981. С. 119.

[4] Сихотэ-Алинский заповедник. Н. Г. Васильев, Е. Н. Матюшкин, Ю. В. Купцов. // Заповедники СССР. Заповедники Дальнего Востока СССР / Отв. ред.: В. Е. Соколов, Е. Е. Сыроечковский. — М.: Мысль, 1985. — 319с., ил. — С. 188.

[5] "Yenotabənzər itlərin sayının azaldılması istiqamətində tədbirlər". 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-23.

[3]

[4]

[1]

[2]

[5]