Zeyd əl-Xeyr (ərəb. أبو مكنف زيد بن مهلهل الطائي النبهاني) — Müsəlmanların sonuncu peyğəmbəri Məhəmməd peyğəmbərin səhabələrindən biri. O, Nəcdin şimal hissəsində yaşayan Tayy qəbiləsindəndir. O, əvvəlcə Zeyd əl-Xeyl (ərəb. زيد الخيل - "At Zeydi", cəngavərliyinə işarədir) kimi tanınırdı, lakin müsəlman olduqdan sonra Məhəmməd peyğəmbər onun adını Zeyd əl-Xeyrə (ərəb. ﺯﻳﺪ ﺍﻟﺨﻴﻞ - "Xeyrxaqlıq Zeydi" və ya "alicənablıq") olaraq adlandırır.
| Zeyd əl-Xeyr | |
|---|---|
| ərəb. ﺯﻳﺪ ﺍﻟﺨﻴﻞ | |
| Doğum tarixi | VI əsr və ya VII əsr |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 620-ci illər və ya 630-cu illər |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | şair |
Məhəmməd peyğəmbərdən xəbər tutandan sonra Zeyd qəbiləsinin Zurr ibn Sudus, Malik ibn Cubeyr, Əmirə ibn Duveyn və digər nüfuzlu nümayəndələrinin də daxil olduğu qəbilə heyətinin başında Mədinəyə gedib onunla görüşmək qərarına gəlir. Onlar Mədinəyə çatdıqda, Məhəmməd peyğəmbər camaat qarşısında çıxış edərkən Məscidül-Nəbiyə daxil oldular. Zeyd və onun heyəti müsəlmanların diqqətinə və sözlərinin onlara olan təsirinə heyran qalır. Məhəmməd deyir: “Mən sizin üçün Uzzadan və bütün ibadət etdiklərinizdən daha xeyirliyəm. Mən sizin üçün Allahdan başqa ibadət etdiyiniz qara dəvədən daha xeyirliyəm.”
Zeydin nümayəndə heyətinin bir hissəsi müsbət reaksiya verir və İslamı qəbul edir. Zurr ibn Sudus İslamı qəbul etməkdən imtina edir və Mədinəni tərk edərək Levanta gedir, orada saçını qırxdıraraq xristian inancını qəbul edir. Məhəmməd sözünü bitirdikdən sonra Zeyd ayağa qalxır və deyir: “Ey Məhəmməd, mən şəhadət verirəm ki, Allahdan başqa ilah yoxdur və sən Allahın Rəsulusan”.
Məhəmməd ona yaxınlaşıb onun kim olduğunu soruşur və Zeyd cavab verir: “Mən Muxəlhil oğlu Zeyd əl-Xeyləm”. Məhəmməd peyğəmbər isə deyir sən Zeyd əl-Xeyl deyilsən, sən Zeyd əl-Xeyrsən.
Məhəmməd peyğəmbər onun haqqında belə demişdir: “Mən onunla görüşdükdən sonra ləyaqətini eşitdiyim bütün ərəblərdən onun haqqında eşitdiyimdən daha çox tapdığım Zeyd istisna olmaqla, bunun mübaliğə olduğunu gördüm. "
Mədinəyə bu səfər zamanı Zeydlə birlikdə qalanların hamısı müsəlman olur.
Zeyd Mədinədən çıxandan sonra qızdırmaya tutulur. O, öz yoldaşlarına deyir: “Cahiliyyət dövründə çoxlu axmaqlıqlar etdik, lakin indi, Allaha and olsun ki, Allah-Təala ilə görüşənə qədər müsəlmana əl qaldırmaram”. O, xəstəliyinə baxmayaraq vətənə qayıtmağa çalışır. Xalqının yanına İslamı islamı yayamq ümidi ilə tələsir. O, qızdırmaya qalib gəlmək üçün mübarizə aparır, lakin Necdə çatmadan ölür.
Zeydin Məknəf adlı bir oğlu var idi. O, Xalid ibn Vəlid ilə birlikdə mürtədlərə qarşı müharibələrdə vuruşmuşdur[1][2].