Zaysan gölü: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
 
(8 istifadəçi tərəfindən edilmiş 12 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Göl
{{Göl
|Adı = Zaysan
|Adı = Zaysan
|Orijinal adı = {{lang-kk|Зайсан}}
|Yerli adı = {{dil-kk|Зайсан}}
|Şəkil = Zaysan.jpg
|Şəkil = Zaysan.jpg
|Şəklin eni = 250
|Şəklin ölçüsü = 250
|Şəkilaltı yazı = Zaysan gölü
|Şəklin izahı = Zaysan gölü
|Xəritə =
|Xəritə =
|Ölkə =Qazaxıstan
|Ölkə =Qazaxıstan
|lat_dir=N|lat_deg=48|lat_min=00|lat_sec=00
|lat_dir=N|lat_deg=48|lat_min=00|lat_sec=00
|lon_dir=E|lon_deg=84|lon_min=00|lon_sec=00
|lon_dir=E|lon_deg=84|lon_min=00|lon_sec=00
⚫
|CoordScale =
|CoordRegion=type:waterbody_region:KZ
⚫
|CoordScale =
|Yerləşməsi =
|Yerləşməsi =
|Dəniz səviyyəsindən hündürlüyü = 420
|Mütləq hündürlüyü = 420
|Uzunluğu = 105
|Uzunluğu = 105
|Eni = 48
|Eni = 48
|Sahəsi =
|Sahəsi =
|Ən dərin yeri = 15
|Dərin yeri = 15
|Orta dərinliyi = 4-6
|Orta dərinliyi = 4-6
|Şəffaflığı =
|Şəffaflığı =
|Sahil xəttinin uzunluğu =
|Sahil uzunluğu =
|Həcmi =
|Həcmi =
|Su yığımının sahəsi =
|Su yığımının sahəsi =
|Tökülən çaylar = Qara İrtış
|Tökülən çay = Qara İrtış
|Axan çaylar = İrtış
|Axan çay = İrtış
|Qeydlər =
|Yer xəritəsi qeydləri =
}}
}}
'''Zaysan gölü''' ({{lang-mn|Зайсан}}<ref>[http://www.unen.mn/content/29968.shtml ”Зайсан толгой”-н домог]</ref>, həmcinin ''Jaysan''<ref>Казахстан. Общегеографическая карта (масштаб 1:3 000 000). — Роскартография, 2011</ref>) — [[Qazaxıstan]]nın şərqində yürləşən göl. Müxtəlif silsilələrin əhatəsində qərarlaşır. Şimal-şərqdən [[Altay dağları]], şimalqərbdən Kalbinski silsiləsi, cənubdan Tarbaqaray dağları ilə əhatələnmişdir. Gölün şərqi sahili ilə [[Çin]] sərhədi arasında 60 km nəsafə vardır. Çin ərazisindən göl istiqamətiə axaraq ona tökülən çayın adı Qara irtışdır. Göl dəniz səviyyəsindən 420 metr yüksəklikdə qərarlaşır. Onun uzunluğu 105 km, eni isə 22-48 km arasında dəyişir. Maksimal dərinliyi 15 metr təşkil edir. Orta dərinliyi 4-6 metr arasında dəyişir. Zaysan gölü 47°60' və 48°30' ş. e. və 83° və 85° ş. u. arasında qərarlaşır. Gölün sahəsi 1810 km²-dir. Gölün suyu şirindir
'''Zaysan gölü''' ({{lang-mn|Зайсан}}<ref>{{Cite web |title=”Зайсан толгой”-н домог |url=http://www.unen.mn/content/29968.shtml |access-date=2016-11-12 |archive-date=2014-01-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140121131922/http://www.unen.mn/content/29968.shtml |url-status=dead }}</ref>, həmcinin ''Jaysan''<ref>Казахстан. Общегеографическая карта (масштаб 1:3 000 000). — Роскартография, 2011</ref>) — [[Qazaxıstan]]nın şərqində yürləşən göl. Müxtəlif silsilələrin əhatəsində qərarlaşır. Şimal-şərqdən [[Altay dağları]], şimalqərbdən Kalbinski silsiləsi, cənubdan Tarbaqaray dağları ilə əhatələnmişdir. Gölün şərqi sahili ilə [[Çin]] sərhədi arasında 60 km nəsafə vardır. Çin ərazisindən göl istiqamətiə axaraq ona tökülən çayın adı Qara irtışdır. Göl dəniz səviyyəsindən 420 metr yüksəklikdə qərarlaşır. Onun uzunluğu 105 km, eni isə 22–48 km arasında dəyişir. Maksimal dərinliyi 15 metr təşkil edir. Orta dərinliyi 4–6 metr arasında dəyişir. Zaysan gölü 47°60' və 48°30' ş. e. və 83° və 85° ş. u. arasında qərarlaşır. Gölün sahəsi 1810 km²-dir. Gölün suyu şirindir


== Tarixi və təsviri ==
== Tarixi və təsviri ==
[[Şəkil:Zaysan 1.jpg|thumb|300 px|thumb|Zaysanda qürub]]
[[Fayl:Zaysan 1.jpg|thumb|300 px|thumb|Zaysanda qürub]]
Gölün sahəsi indikindən daha böyük olmuşdur. Üstəlik dərinlik və uzunluq baxımındanda indikindən üstülüyə malik idi. Gölün sahillərində hətta aralıda bunun islərini açıq-adın müşahidə etmək mümkündür. Gölün suyu şirin olması ilə yamaşı yumşaq və təmiz sudur. İçməli su kimi istifadəsində bir maneə yoxdur. Göl qış ayları donmaya məruz qalır. Əsasən noyabr ayında donur və aprel ayının sonları buzdan azad olur. Gölün dibi lillidir. Bəzi hissələr qumsaldır. Kiçik bir hissəai isə gillidir. Sahilləri dayazdır. Böyük hissəsi qamışla örtülüdür. Qamışlar hətta sahildən olduqca aralı sahələrə belə yayılmışdır. Bircə Baklanyaq və Barxos burunlarında yerləşın sahillər təmizdir. Bəzi hissələrdə dağları çıxıntıları göl sahilində burun əmələ gətirir. Bunlar arasında Verşinin, Qolodaevski, Topolevı, Pesçanı, Qolıy burunlarıdır. Gölün daxili hissəsində ada yoxdur. Ancaq Qara İrtışın gölə töküldüyü hissədə iki kiçik ada mövcuddur. Saysan gölünə şərqdən - Qara İrtış, Kedırlık, qərbdən - Kokpektinka, [[Buqaz çayı]] və Bazar, şimalda - Çerqa, Arasan, Ters-Arlık və s. tökülür. Göl özünün zəngin balıq ehtiyyatları ilə tanınır. Burada [[Adi sudak]], [[Esox lucius]], [[Lota lota]], [[окуни|окунь]], [[язь]], [[линь]] və [[карась]] kimi balıqlar yaşayır. [[24 noyabr]] [[1798]]-ci il qərarı ilə İrtış çayında balıq tutmaq Sibir kazak qüvvələrinə həvalə edilir. Bu qərar kazakların Zaysan gölündə ov etmələrinə şərait yaradırdı. Ancaq göl gələ Sin imoeriyasının tərkibi sayılırdı<ref>[http://elementy.ru/lib/431633?page_design=print Бурштейн Е. Ф.: «Песошное золото» в России: путешествие Матвея Снегирева в 1790 году. — журнал «Природа» № 6, 2012]</ref>. Artıq [[1825]] ildə kazaklar Sin imperiyasından icazə almaqla Qara İrtışın mənbəyinə qədər olan əraxilərdən balıq tuturdular.
Gölün sahəsi indikindən daha böyük olmuşdur. Üstəlik dərinlik və uzunluq baxımındanda indikindən üstülüyə malik idi. Gölün sahillərində hətta aralıda bunun islərini açıq-adın müşahidə etmək mümkündür. Gölün suyu şirin olması ilə yamaşı yumşaq və təmiz sudur. İçməli su kimi istifadəsində bir maneə yoxdur. Göl qış ayları donmaya məruz qalır. Əsasən noyabr ayında donur və aprel ayının sonları buzdan azad olur. Gölün dibi lillidir. Bəzi hissələr qumsaldır. Kiçik bir hissəai isə gillidir. Sahilləri dayazdır. Böyük hissəsi qamışla örtülüdür. Qamışlar hətta sahildən olduqca aralı sahələrə belə yayılmışdır. Bircə Baklanyaq və Barxos burunlarında yerləşın sahillər təmizdir. Bəzi hissələrdə dağları çıxıntıları göl sahilində burun əmələ gətirir. Bunlar arasında Verşinin, Qolodaevski, Topolevı, Pesçanı, Qolıy burunlarıdır. Gölün daxili hissəsində ada yoxdur, Ancaq Qara İrtışın gölə töküldüyü hissədə iki kiçik ada mövcuddur. Saysan gölünə şərqdən — Qara İrtış, Kedırlık, qərbdən — Kokpektinka, [[Buqaz çayı]] və Bazar, şimalda — Çerqa, Arasan, Ters-Arlık və s. tökülür. Göl özünün zəngin balıq ehtiyatları ilə tanınır. Burada [[Adi sudak]], [[Esox lucius]], [[Lota lota]], [[Leuciscus idus]] və [[Carassius]] kimi balıqlar yaşayır. 24 noyabr 1798-ci il qərarı ilə İrtış çayında balıq tutmaq Sibir kazak qüvvələrinə həvalə edilir. Bu qərar kazakların Zaysan gölündə ov etmələrinə şərait yaradırdı, Ancaq göl gələ Sin imoeriyasının tərkibi sayılırdı<ref>{{Cite web |title=Бурштейн Е. Ф.: «Песошное золото» в России: путешествие Матвея Снегирева в 1790 году. — журнал «Природа» № 6, 2012 |url=http://elementy.ru/lib/431633?page_design=print |access-date=2016-11-12 |archive-date=2013-10-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029204935/http://elementy.ru/lib/431633?page_design=print |url-status=live }}</ref>. Artıq 1825 ildə kazaklar Sin imperiyasından icazə almaqla Qara İrtışın mənbəyinə qədər olan əraxilərdən balıq tuturdular.
[[Şəkil:Zaysan 2.jpg|thumb|300 px|thumb|Saysanın sahili]]
[[Fayl:Zaysan 2.jpg|thumb|300 px|thumb|Saysanın sahili]]
Buxtarmin SES tikintisinə qədər gölün sahəsi 1800 km², uzunluğu 111 km, eni 30 km, orta dərinliyi 4-6 metr təşkil edirdi. Bu su anbarınln tikintisindən sonra gölün səviyyəsi 7 metr qalxmışdır. Buxtarmin su anbarınln sahəsi 5,5 min km² təşkil edir.
Buxtarmin SES tikintisinə qədər gölün sahəsi 1800 km², uzunluğu 111 km, eni 30 km, orta dərinliyi 4–6 metr təşkil edirdi. Bu su anbarınln tikintisindən sonra gölün səviyyəsi 7 metr qalxmışdır. Buxtarmin su anbarınln sahəsi 5,5 min km² təşkil edir.


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>

== Mənbə ==
== Mənbə ==
* [http://inpath.ru/nature/lake/205 Zaysan gölü — Qazaxstan — Lake Zaysan]
* [http://inpath.ru/nature/lake/205 Zaysan gölü — Qazaxıstan — Lake Zaysan]
* [http://bse.chemport.ru/zajsan_(ozero_v_kazahskoj_ssr).shtml Zaysan (Kazaxıstan SSR)]
* [http://bse.chemport.ru/zajsan_(ozero_v_kazahskoj_ssr).shtml Zaysan (Kazaxıstan SSR)] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060912190133/http://bse.chemport.ru/zajsan_(ozero_v_kazahskoj_ssr).shtml |date=2006-09-12 }}
* [http://paleokazakhstan.info/zaisan.php PaleoKazakhstan.info: Zaysan gölü]
* [http://paleokazakhstan.info/zaisan.php PaleoKazakhstan.info: Zaysan gölü]

[[Kateqoriya:Qazaxıstan gölləri]]
[[Kateqoriya:Qazaxıstan gölləri]]
[[Kateqoriya:Qədim göllər]]

Səhifəsinin 16:14, 29 noyabr 2022 tarixinə olan son versiyası

Zaysan
qaz. Зайсан
Zaysan gölü
Zaysan gölü
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü 420 m
Eni 48 km
Uzunluğu 105 km
Sahəsi
  • 1.860 km²
Həcmi 53 km³
Dərin yeri 15 m
Orta dərinliyi 4-6 m
Tökülən çay Qara İrtış
Axan çay İrtış
Yerləşməsi
48°00′00″ şm. e. 84°00′00″ ş. u.
Ölkə  Qazaxıstan
Zaysan xəritədə
Zaysan
Zaysan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Zaysan gölü (monq. Зайсан[1], həmcinin Jaysan[2]) — Qazaxıstannın şərqində yürləşən göl. Müxtəlif silsilələrin əhatəsində qərarlaşır. Şimal-şərqdən Altay dağları, şimalqərbdən Kalbinski silsiləsi, cənubdan Tarbaqaray dağları ilə əhatələnmişdir. Gölün şərqi sahili ilə Çin sərhədi arasında 60 km nəsafə vardır. Çin ərazisindən göl istiqamətiə axaraq ona tökülən çayın adı Qara irtışdır. Göl dəniz səviyyəsindən 420 metr yüksəklikdə qərarlaşır. Onun uzunluğu 105 km, eni isə 22–48 km arasında dəyişir. Maksimal dərinliyi 15 metr təşkil edir. Orta dərinliyi 4–6 metr arasında dəyişir. Zaysan gölü 47°60' və 48°30' ş. e. və 83° və 85° ş. u. arasında qərarlaşır. Gölün sahəsi 1810 km²-dir. Gölün suyu şirindir

Tarixi və təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zaysanda qürub

Gölün sahəsi indikindən daha böyük olmuşdur. Üstəlik dərinlik və uzunluq baxımındanda indikindən üstülüyə malik idi. Gölün sahillərində hətta aralıda bunun islərini açıq-adın müşahidə etmək mümkündür. Gölün suyu şirin olması ilə yamaşı yumşaq və təmiz sudur. İçməli su kimi istifadəsində bir maneə yoxdur. Göl qış ayları donmaya məruz qalır. Əsasən noyabr ayında donur və aprel ayının sonları buzdan azad olur. Gölün dibi lillidir. Bəzi hissələr qumsaldır. Kiçik bir hissəai isə gillidir. Sahilləri dayazdır. Böyük hissəsi qamışla örtülüdür. Qamışlar hətta sahildən olduqca aralı sahələrə belə yayılmışdır. Bircə Baklanyaq və Barxos burunlarında yerləşın sahillər təmizdir. Bəzi hissələrdə dağları çıxıntıları göl sahilində burun əmələ gətirir. Bunlar arasında Verşinin, Qolodaevski, Topolevı, Pesçanı, Qolıy burunlarıdır. Gölün daxili hissəsində ada yoxdur, Ancaq Qara İrtışın gölə töküldüyü hissədə iki kiçik ada mövcuddur. Saysan gölünə şərqdən — Qara İrtış, Kedırlık, qərbdən — Kokpektinka, Buqaz çayı və Bazar, şimalda — Çerqa, Arasan, Ters-Arlık və s. tökülür. Göl özünün zəngin balıq ehtiyatları ilə tanınır. Burada Adi sudak, Esox lucius, Lota lota, Leuciscus idus və Carassius kimi balıqlar yaşayır. 24 noyabr 1798-ci il qərarı ilə İrtış çayında balıq tutmaq Sibir kazak qüvvələrinə həvalə edilir. Bu qərar kazakların Zaysan gölündə ov etmələrinə şərait yaradırdı, Ancaq göl gələ Sin imoeriyasının tərkibi sayılırdı[3]. Artıq 1825 ildə kazaklar Sin imperiyasından icazə almaqla Qara İrtışın mənbəyinə qədər olan əraxilərdən balıq tuturdular.

Saysanın sahili

Buxtarmin SES tikintisinə qədər gölün sahəsi 1800 km², uzunluğu 111 km, eni 30 km, orta dərinliyi 4–6 metr təşkil edirdi. Bu su anbarınln tikintisindən sonra gölün səviyyəsi 7 metr qalxmışdır. Buxtarmin su anbarınln sahəsi 5,5 min km² təşkil edir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ ""Зайсан толгой"-н домог". 2014-01-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-12.
  2. ↑ Казахстан. Общегеографическая карта (масштаб 1:3 000 000). — Роскартография, 2011
  3. ↑ "Бурштейн Е. Ф.: «Песошное золото» в России: путешествие Матвея Снегирева в 1790 году. — журнал «Природа» № 6, 2012". 2013-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-12.

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Zaysan_gölü&oldid=6782701"