Söyüdyarpaq ağlarotu: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya saytından
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
MerlIwBot (müzakirə | töhfələr)
70.506 redaktə
k Bot redaktəsi çıxardılır: la:Lythrum salicaria (missing) dəyişdirilir: de, uk, fr, pl, ru, da
Redaktənin izahı yoxdur
 
(9 istifadəçi tərəfindən edilmiş 19 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Takson
{{Takson
| adı = {{latb|Lythrum salicaria}}
| yuxarı takson = Lythrum
| aləmi = Bitkilər
| ranq = növ
⚫
}}
| şəkil =
| şəkil məlumat =
| şəkilaltı yazı =


'''{{latb|Lythrum salicaria}}''' ({{dil-la|Lythrum salicaria}}) — {{lataz|Plantae|no}} aləminin {{lataz|Myrtales|no}} dəstəsinin {{lataz|Lythraceae|no}} fəsiləsinin {{lataz|Lythrum}} cinsinə aid bitki növü.
| yuxarı takson = Lythrum
| ranqı = Növ
| latınca adı = Lythrum salicaria
| müəllif =
| sinonim =
| tipik nümayəndə =
| aşağı takson adı =
| aşağı takson =
| arealın xəritəsi =
| arealın xəritəsi haqqında =
| arealın xəritəsinin eni =
| legend sərhədi =
| mühafizə =


== Təbii yayılması ==
| vikinövlər = Lythrum salicaria
Söyüdyarpaq ağlarotu boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinə aiddir. Avropa, İran, Monqolustan, Hindistan, Çin, Koreya, Tibet, Şimali Afrika, Şimali Amerika, [[Avstraliya]], Rusiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanın bütün rayonlarında arandan yuxarı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1900 m qədər) bitir.
| vikianbar = Category:Lythrum salicaria

| iucn =
== Botaniki təsviri ==
| ütmx =
Hündürlüyü 25-130 sm olan yumşaq tüklü, çoxillik bitkidir. Gövdəsi düz, budaqsız və ya budaqlanandır. Yarpaqları 5-10 sm uzunluqda, 1-2 sm enində oturaq, qarşılıqlı və ya növbəli, lansetvari, uzunsov-lansetvari, bəzən uzunsov və ya yumurtavari-uzunsovdur, hər iki tərəfdən tüklüdür. Çiçəkləri 1-2 mm uzunluqda, sümbülvari çiçəkqrupuna toplanmışlar, al-qırmızı, bəzən çəhrayı rəngdədir. Qutucuq 3-5 mm, toxumları uzunsov-yumurtavari, sivriləşmiş, açıq qəhvəyi rəngdə, 1 mm uzunluqdadır. İyun-sentyabr aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.
| mbmm =

| eol =
== Ekologiyası ==
| grin1 =
Hiqromezofitdir, meşə-kol, sahilyanı, çal-çəmən və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Quru çaylaqlarda, çay, göl və bulaq kənarlarında, meşələrdə, kolluqlarda, nəmli yerlərdə, çəmənlərdə, bağlarda, bostanlarda, əkinlərdə bitir, çox vaxt böyük çəhrayı rəngdə ləkələr əmələ gətirir. Saponin, flavonoid, efir yağı, C vitamini, aşı maddələri, fenolkarbon turşuları, gətran, eləcə də antosianlarla zəngindir.
| grin2 =
| ipni =
⚫
}}


== Azərbaycanda yayılması ==
BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi və Xəzər sahili ovalıqları, Qobustanın rayonlarında arandan yuxarı dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Quru çaylaqlarda, çay, göl və bulaq kənarlarında, meşələrdə, kolluqlarda, nəmli yerlərdə, çəmənlərdə, bağlarda, bostanlarda, əkinlərdə bitir. Azərbaycan florasında bu cins 6 növlə təmsil olunmuşdur, onlardan 3-ü dərman bitkisidir.


== İstifadəsi ==
'''{{latb|Lythrum salicaria}}''' ({{lang-la|Lythrum salicaria}})<ref>[[Nurəddin Əliyev]]. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.</ref> - {{lataz|Lythrum}} cinsinə aid [[bitki]] növü.<ref>[[Elşad Qurbanov]]. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009. </ref>
Yeməlidir bitkidir. Eksperimental, xalq və Tibet təbabətində, eləcə də homeopatiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, yuxarı nəfəs yolları, dəri-zöhrəvi, əsəb-sinir, qadın, dizenteriya, revmatizm, epilepsiya xəstəlikləri, həmçinin ishal, qanaxma, babasil, soyuqdəymə, ilan vurma və quduz heyvanların dişləməsi zamanı istifadə olunur. Antibakterial, antioksidant, diuretik, ağrıkəsici, büzüşdürücü, yarasağaldıcı, hemostatik, öskürəyə, qıcolmaya və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir. Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri, toxumları və kökü istifadə edilir. Cövhər, dəmləmə, tinktura və kompreslər. Yaponiyada susuzluğu yatırdmaq üçün istifadə edilir. Dekorativ, boyaq, bal və çiçək tozu verən bitkidir.
==Mənbə==


== Sinonimləri ==
<references/>
* {{sinl|Chabraea vulgaris|Bubani}}
* {{sinl|Lythrum anceps|(Koehne) Makino}}
* {{sinl|Lythrum argyi|H. Lév.}}
* {{sinl|Lythrum intermedium|Ledeb. ex Colla}}
** {{sinl|Lythrum salicaria var. anceps|Koehne}}
** {{sinl|Lythrum salicaria var. glabrum|Ledeb.}}
** {{sinl|Lythrum salicaria subsp. intermedium|Hara}}
** {{sinl|Lythrum salicaria var. intermedium|(Ledeb. ex Colla) Koehne}}
** {{sinl|Lythrum salicaria var. mairei|H. Lév.}}
** {{sinl|Lythrum salicaria var. salicaria|}}
** {{sinl|Lythrum salicaria var. tomentosum|(Mill.) DC.}}
* {{sinl|Lythrum tomentosum|Mill.}}<ref>{{TPList}}</ref>


== İstinadlar ==
[[Kateqoriya:Azərbaycanın dərman bitkiləri]]
{{İstinad siyahısı}}


== Həmçinin bax ==
[[da:Almindelig Kattehale]]
{{Taksonbar}}
[[de:Gewöhnlicher Blutweiderich]]
[[en:Lythrum salicaria]]
[[fr:Salicaire commune]]
[[pl:Krwawnica pospolita]]
[[pt:Lythrum salicaria]]
[[ru:Дербенник иволистный]]
[[uk:Плакун верболистий]]

Səhifəsinin 04:02, 16 iyul 2023 tarixinə olan son versiyası

Söyüdyarpaq ağlarotu
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptofitlər
Klad:
Embryophytes
Klad:
Polysporangiophytes
Klad:
Tracheophytes
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Eudicots
Klad:
Core eudicots
Klad:
Superrosids
Klad:
Rosids
Klad:
Malvids
Dəstə:
Mərsinçiçəklilər
Fəsilə:
Ağlarotukimilər
Yarımfəsilə:
Lythroideae
Cins:
Ağlarotu
Növ:
Söyüdyarpaq ağlarotu
Beynəlxalq elmi adı

Söyüdyarpaq ağlarotu (lat. Lythrum salicaria) — bitkilər aləminin mərsinçiçəklilər dəstəsinin ağlarotukimilər fəsiləsinin ağlarotu cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Söyüdyarpaq ağlarotu boreal coğrafi tipinin palearktik sinfinə aiddir. Avropa, İran, Monqolustan, Hindistan, Çin, Koreya, Tibet, Şimali Afrika, Şimali Amerika, Avstraliya, Rusiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanın bütün rayonlarında arandan yuxarı dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1900 m qədər) bitir.

Botaniki təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hündürlüyü 25-130 sm olan yumşaq tüklü, çoxillik bitkidir. Gövdəsi düz, budaqsız və ya budaqlanandır. Yarpaqları 5-10 sm uzunluqda, 1-2 sm enində oturaq, qarşılıqlı və ya növbəli, lansetvari, uzunsov-lansetvari, bəzən uzunsov və ya yumurtavari-uzunsovdur, hər iki tərəfdən tüklüdür. Çiçəkləri 1-2 mm uzunluqda, sümbülvari çiçəkqrupuna toplanmışlar, al-qırmızı, bəzən çəhrayı rəngdədir. Qutucuq 3-5 mm, toxumları uzunsov-yumurtavari, sivriləşmiş, açıq qəhvəyi rəngdə, 1 mm uzunluqdadır. İyun-sentyabr aylarında çiçəkləyir və meyvə verir.

Ekologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hiqromezofitdir, meşə-kol, sahilyanı, çal-çəmən və alaq bitkilik tiplərində rast gəlir. Quru çaylaqlarda, çay, göl və bulaq kənarlarında, meşələrdə, kolluqlarda, nəmli yerlərdə, çəmənlərdə, bağlarda, bostanlarda, əkinlərdə bitir, çox vaxt böyük çəhrayı rəngdə ləkələr əmələ gətirir. Saponin, flavonoid, efir yağı, C vitamini, aşı maddələri, fenolkarbon turşuları, gətran, eləcə də antosianlarla zəngindir.

Azərbaycanda yayılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi və Xəzər sahili ovalıqları, Qobustanın rayonlarında arandan yuxarı dağ qurşağına kimi yayılmışdır. Quru çaylaqlarda, çay, göl və bulaq kənarlarında, meşələrdə, kolluqlarda, nəmli yerlərdə, çəmənlərdə, bağlarda, bostanlarda, əkinlərdə bitir. Azərbaycan florasında bu cins 6 növlə təmsil olunmuşdur, onlardan 3-ü dərman bitkisidir.

İstifadəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yeməlidir bitkidir. Eksperimental, xalq və Tibet təbabətində, eləcə də homeopatiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, yuxarı nəfəs yolları, dəri-zöhrəvi, əsəb-sinir, qadın, dizenteriya, revmatizm, epilepsiya xəstəlikləri, həmçinin ishal, qanaxma, babasil, soyuqdəymə, ilan vurma və quduz heyvanların dişləməsi zamanı istifadə olunur. Antibakterial, antioksidant, diuretik, ağrıkəsici, büzüşdürücü, yarasağaldıcı, hemostatik, öskürəyə, qıcolmaya və iltihab proseslərinə qarşı təsirə malikdir. Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yerüstü hissəsi, yarpaqları, çiçəkləri, toxumları və kökü istifadə edilir. Cövhər, dəmləmə, tinktura və kompreslər. Yaponiyada susuzluğu yatırdmaq üçün istifadə edilir. Dekorativ, boyaq, bal və çiçək tozu verən bitkidir.

Sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Chabraea vulgaris Bubani
  • Lythrum anceps (Koehne) Makino
  • Lythrum argyi H. Lév.
  • Lythrum intermedium Ledeb. ex Colla
    • Lythrum salicaria var. anceps Koehne
    • Lythrum salicaria var. glabrum Ledeb.
    • Lythrum salicaria subsp. intermedium Hara
    • Lythrum salicaria var. intermedium (Ledeb. ex Colla) Koehne
    • Lythrum salicaria var. mairei H. Lév.
    • Lythrum salicaria var. salicaria
    • Lythrum salicaria var. tomentosum (Mill.) DC.
  • Lythrum tomentosum Mill.[2]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 446.
  2. ↑ Söyüdyarpaq ağlarotu:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Söyüdyarpaq_ağlarotu&oldid=7119371"