Asiya şiri: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k →‎Areal: texniki düzəliş
 
(5 istifadəçi tərəfindən edilmiş 8 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Takson
{{Takson
| adı = {{latb|Panthera leo persica}}
| yuxarı takson = Panthera leo
| aləmi = Heyvanlar
| ranq = yarımnöv
| şəkil = Panthera leo persica male.jpg
| şəkil məlumat =
| şəkilaltı yazı =

| yuxarı takson = Panthera leo
| ranqı = Yarımnöv
| latınca adı = Panthera leo persica
| müəllif = [[Meyer]], 1826
| sinonim Aslan =
| tipik nümayəndə =
| aşağı takson adı =
| aşağı takson =
| arealın xəritəsi =
| arealın xəritəsi haqqında =
| arealın xəritəsinin eni =
| legend sərhədi =
| vikinövlər = Panthera leo persica
| vikianbar = Category:Panthera leo persica
| mühafizə = EN
| iucn = 15952
| ütmx = 622026
| mbmm = 83386
| he = 1225995

| geiş1 =
| geiş2 =
| beabs =
}}
}}


'''{{lath|Panthera leo persica}}''' ({{dil-la|Panthera leo persica}}) — {{lataz|Animalia|no}} aləminin {{lataz|Chordata|no}} tipinin {{lataz|Mammalia|no}} sinfinin {{lataz|Carnivora|no}} dəstəsinin {{lataz|Felidae|no}} fəsiləsinin {{lataz|Panthera|no}} cinsinin {{lataz|Panthera leo}} növünə aid heyvan yarımnövü. Nəsli kəsilmə həddindədir.


'''{{latb|Panthera leo persica}}'''- (aslan) ({{lang-la|Panthera leo persica}}) - {{lataz|Panthera}} cinsinə aid [[heyvan]] yarımnövü.
Nəsli kəsilmə həddindədir.
== Ölçüləri ==
== Ölçüləri ==
Ölçüləri iridir. Erkəklərin bədən quruluşu massivdir, dişilər daha incədir. Növün nümayəndəsi üçün 204 sm. uzunluğu səciyəvidir. Quyruğun uzunluğu 90 sm. Asiya aslanı Afrika aslanından kiçikdir. Erkəklər dişilərdən iridir. Başı uzunsovdur, iridir. Əzaları nisbətən alçaqdır. Tük örtüyü alçaqdır, bədəninə bitişikdir. Qyruğunun ucundan uzun fırça var. Erkəklərin boynunda, çiyinlərində və sinəsində az sezilən yal var. Tük örtüyünün rəngi qonurtrar-sarıdır.
Ölçüləri iridir. Erkəklərin bədən quruluşu massivdir, dişilər daha incədir. Növün nümayəndəsi üçün 204 sm. uzunluğu səciyəvidir. Quyruğun uzunluğu 90 sm. Asiya aslanı Afrika aslanından kiçikdir. Erkəklər dişilərdən iridir. Başı uzunsovdur, iridir. Əzaları nisbətən alçaqdır. Tük örtüyü alçaqdır, bədəninə bitişikdir. Qyruğunun ucunda uzun fırça var. Erkəklərin boynunda, çiyinlərində və sinəsində az sezilən yal var. Tük örtüyünün rəngi qonurtraq-sarıdır.

== Areal ==
== Areal ==
Təxminən yüz il əvvəl arealı İranın qərbindən, Hindistanın şərqinə qədər idi. Tam aydın deyil, Ərəbistan yarımadasında olub, ama bir sıra tətqiqatçı belə hesab edir. XX-ci əsrin əvvəlinə doğru, Hindistanın Qucarat ştatındakı, 1450 kv. km. sahəsi olan Qir milli parkından başqa bütün arealda yox oldu(İranda sonuncu şir 1923 yaxud 1930-cu ildə öldürülüb). 1955-ci ildə bu şirin yayılma xəritəsi hazırlandı, özüdə qeyd olunurdu ki, tapılan izlərin yarısı yasaqlıqdan kənarda idi və yasaqlıqdan 25 km. şimalda Qirnar təpələrinə çatırdı. İzlərin ən çox sıxlığı yasaqlığın cənub-qərbində qeyd olunmuşdu. 1968-ci ildə ikinci xəritə hazırlandı, və bu dəfə izlərin ancaq 17% yasaqlıqdan kənarda qeyd olunmuşdu, Qirnar təpələri rayonunda isə şirlərin izi artıq tapılmamışdı. Yasaqlığın cənub-qərb hissəsində kənd təsərrüfatı istehsalı intensivləşdikcə şirlərin izlərinin sayı kəskin azalmağa başladı. 1971-ci ildə də eyni azalma qeyd edilmişdi.
Təxminən yüz il əvvəl arealı İranın qərbindən, Hindistanın şərqinə qədər idi. Tam aydın deyil, Ərəbistan yarımadasında olub, amma bir sıra tətqiqatçı belə hesab edir olub. XX-ci əsrin əvvəlinə doğru, [[Hindistan]]ın [[Qucarat]] ştatındakı, 1450 kv. km. sahəsi olan Qir [[milli park]]ından başqa bütün arealda yox oldu(İranda sonuncu şir 1923 yaxud 1930-cu ildə öldürülüb). 1955-ci ildə bu şirin yayılma xəritəsi hazırlandı, özüdə qeyd olunurdu ki, tapılan izlərin yarısı yasaqlıqdan kənarda idi və yasaqlıqdan 25 km. şimalda [[Qirnar təpələri]]nə çatırdı. İzlərin ən çox sıxlığı yasaqlığın cənub-qərbində qeyd olunmuşdu. [[1968]]-ci ildə ikinci xəritə hazırlandı, və bu dəfə izlərin ancaq 17% yasaqlıqdan kənarda qeyd olunmuşdu, Qirnar təpələri rayonunda isə şirlərin izi artıq tapılmamışdı. Yasaqlığın cənub-qərb hissəsində kənd təsərrüfatı istehsalı intensivləşdikcə şirlərin izlərinin sayı kəskin azalmağa başladı. 1971-ci ildə də eyni azalma qeyd edilmişdi.


Qarışıq tropik meşələrdə məskunlaşırlar.
Qarışıq [[tropik]] meşələrdə məskunlaşırlar.


== Qidalanması ==
== Qidalanması ==
Əsasən iri dırnaqlılarla, qaban, eləcə də nilqay, zambar və aksislərlə qidalanırlar. Nadir hallarda ev heyvanlarına hucum edirlər.
Əsasən iri dırnaqlılarla, qaban, eləcə də nilqay, zambar və aksislərlə qidalanırlar. Nadir hallarda ev heyvanlarına hucum edirlər.

== Çoxalması ==
== Çoxalması ==
Çoxalmasında tam müəyyənlik yoxdur. Poliqamiya səciyəvidir. Boğaz olma vaxtı - 100-119 gündür. Dişi iki ildən bir balalayır. Adətən 1-6, nadir hallarda 7 bala gətirir.
Çoxalmasında tam müəyyənlik yoxdur. Poliqamiya səciyəvidir. Boğaz olma vaxtı - 100-119 gündür. Dişi iki ildən bir balalayır. Adətən 1-6, nadir hallarda 7 bala gətirir.

== Sayı ==
== Sayı ==
Asiya şirlərinin sayı 1955-ci ildəki 290-dan, 1968-ci ildə 177 endi və 1977-ci ildə 180 çatdı. Sayının azalması ovla və əsasən məskunlaşma mühitinin insan tərəfindən pozulması ilə bağlıdır.
Asiya şirlərinin sayı 1955-ci ildəki 290-dan, 1968-ci ildə 177 endi və 1977-ci ildə 180 çatdı. Sayının azalması ovla və əsasən məskunlaşma mühitinin insan tərəfindən pozulması ilə bağlıdır.

== Qorunması ==
== Qorunması ==
Qir milli parkında qorunması çox çətin başa gəlirdi, çünki bu yasaqlıqda 20 min malqarası olan 7 min kəndli yaşayırdı, yağış mövsümü vaxtı isə yasaqlığın hüdudlarında otlayan malqaranın sayı 20 min də artırdı. 1971-ci ildən qorunması xeyli yaxşılaşdı. Malqaranı artıq yasaqlıq ərazisinə buraxmırlar, və ətrafına bir metr hündürlükdə hasar çəkilib. Yerli əhalinin bir hissəsi yasaqlıqdan köçürülüb.
Qir milli parkında qorunması çox çətin başa gəlirdi, çünki bu yasaqlıqda 20 min malqarası olan 7 min kəndli yaşayırdı, yağış mövsümü vaxtı isə yasaqlığın hüdudlarında otlayan malqaranın sayı 20 min də artırdı. 1971-ci ildən qorunması xeyli yaxşılaşdı. Malqaranı artıq yasaqlıq ərazisinə buraxmırlar, və ətrafına bir metr hündürlükdə hasar çəkilib. Yerli əhalinin bir hissəsi yasaqlıqdan köçürülüb.

1957-ci ildə üç asiya şiri Uttar-Pradeş ştatındakı Çandraprabxa rezervatına köçürülüb.
1957-ci ildə üç asiya şiri Uttar-Pradeş ştatındakı Çandraprabxa rezervatına köçürülüb.


Qanunla qorunur.
Qanunla qorunur.


==Mənbə==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
В.Е Соколов. Редкие и исчезающие животные. Млекопитающие. Москва "Высшая школа" 1986 səh. 336-337

<references/>


== Həmçinin bax ==
{{Link FA|ar}}
{{Taksonbar}}

Səhifəsinin 20:13, 23 avqust 2023 tarixinə olan son versiyası

Asiya şiri
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Amorphea
Ranqsız:
Obazoa
Ranqsız:
Opisthokonta
Ranqsız:
Holozoa
Ranqsız:
Filozoa
Aləm:
Heyvanlar
Yarımaləm:
Eumetazoylar
Klad:
ParaHoxozoa
Klad:
İkitərəflisimmetriyalılar
Klad:
Nephrozoa
Tipüstü:
Sonağızlılar
Tip:
Xordalılar
Klad:
Olfactores
Yarımtip:
Onurğalılar
İnfratip:
Ağızçənəlilər
Klad:
Eugnathostomata
Klad:
Teleostomi
Klad:
Euteleostomi
Klad:
Xoanlar
Klad:
Rhipidistia
Klad:
Tetrapodomorpha
Klad:
Eotetrapodiformes
Klad:
Elpistostegalia
Klad:
Stegocephalia
Sinifüstü:
Dördayaqlılar
Klad:
Reptiliomorpha
Klad:
Amniota
Sinif:
Məməlilər
Klad:
Theriimorpha
Klad:
Theriiformes
Klad:
Trechnotheria
Klad:
Cladotheria
Klad:
Prototribosphenida
Klad:
Zatheria
Klad:
Tribosphenida
Yarımsinif:
Vəhşi heyvanlar
Klad:
Euteriyalar
İnfrasinif:
Plasentalılar
Maqndəstə:
Boreoeutheria
Dəstəüstü:
Lavrazioterilər
Klad:
Scrotifera
Qranddəstə:
Ferungulata
Mirdəstə:
Ferae
Klad:
Pan-Carnivora
Klad:
Carnivoramorpha
Klad:
Yırtıcıkimilər
Dəstə:
Yırtıcılar
Yarımdəstə:
Pişikkimilər
Fəsilə:
Pişiklər
Yarımfəsilə:
Böyük pişiklər
Cins:
Panter
Növ:
Şir
Yarımnöv:
Asiya şiri
Beynəlxalq elmi adı

Asiya şiri (lat. Panthera leo persica) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin pişiklər fəsiləsinin panter cinsinin şir növünə aid heyvan yarımnövü. Nəsli kəsilmə həddindədir.

Ölçüləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ölçüləri iridir. Erkəklərin bədən quruluşu massivdir, dişilər daha incədir. Növün nümayəndəsi üçün 204 sm. uzunluğu səciyəvidir. Quyruğun uzunluğu 90 sm. Asiya aslanı Afrika aslanından kiçikdir. Erkəklər dişilərdən iridir. Başı uzunsovdur, iridir. Əzaları nisbətən alçaqdır. Tük örtüyü alçaqdır, bədəninə bitişikdir. Qyruğunun ucunda uzun fırça var. Erkəklərin boynunda, çiyinlərində və sinəsində az sezilən yal var. Tük örtüyünün rəngi qonurtraq-sarıdır.

Areal[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təxminən yüz il əvvəl arealı İranın qərbindən, Hindistanın şərqinə qədər idi. Tam aydın deyil, Ərəbistan yarımadasında olub, amma bir sıra tətqiqatçı belə hesab edir olub. XX-ci əsrin əvvəlinə doğru, Hindistanın Qucarat ştatındakı, 1450 kv. km. sahəsi olan Qir milli parkından başqa bütün arealda yox oldu(İranda sonuncu şir 1923 yaxud 1930-cu ildə öldürülüb). 1955-ci ildə bu şirin yayılma xəritəsi hazırlandı, özüdə qeyd olunurdu ki, tapılan izlərin yarısı yasaqlıqdan kənarda idi və yasaqlıqdan 25 km. şimalda Qirnar təpələrinə çatırdı. İzlərin ən çox sıxlığı yasaqlığın cənub-qərbində qeyd olunmuşdu. 1968-ci ildə ikinci xəritə hazırlandı, və bu dəfə izlərin ancaq 17% yasaqlıqdan kənarda qeyd olunmuşdu, Qirnar təpələri rayonunda isə şirlərin izi artıq tapılmamışdı. Yasaqlığın cənub-qərb hissəsində kənd təsərrüfatı istehsalı intensivləşdikcə şirlərin izlərinin sayı kəskin azalmağa başladı. 1971-ci ildə də eyni azalma qeyd edilmişdi.

Qarışıq tropik meşələrdə məskunlaşırlar.

Qidalanması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsasən iri dırnaqlılarla, qaban, eləcə də nilqay, zambar və aksislərlə qidalanırlar. Nadir hallarda ev heyvanlarına hucum edirlər.

Çoxalması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Çoxalmasında tam müəyyənlik yoxdur. Poliqamiya səciyəvidir. Boğaz olma vaxtı - 100-119 gündür. Dişi iki ildən bir balalayır. Adətən 1-6, nadir hallarda 7 bala gətirir.

Sayı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Asiya şirlərinin sayı 1955-ci ildəki 290-dan, 1968-ci ildə 177 endi və 1977-ci ildə 180 çatdı. Sayının azalması ovla və əsasən məskunlaşma mühitinin insan tərəfindən pozulması ilə bağlıdır.

Qorunması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qir milli parkında qorunması çox çətin başa gəlirdi, çünki bu yasaqlıqda 20 min malqarası olan 7 min kəndli yaşayırdı, yağış mövsümü vaxtı isə yasaqlığın hüdudlarında otlayan malqaranın sayı 20 min də artırdı. 1971-ci ildən qorunması xeyli yaxşılaşdı. Malqaranı artıq yasaqlıq ərazisinə buraxmırlar, və ətrafına bir metr hündürlükdə hasar çəkilib. Yerli əhalinin bir hissəsi yasaqlıqdan köçürülüb.

1957-ci ildə üç asiya şiri Uttar-Pradeş ştatındakı Çandraprabxa rezervatına köçürülüb.

Qanunla qorunur.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2003.
  2. ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Asiya_şiri&oldid=7187765"