Bozqır haçaquyruğu: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1: Sətir 1:
{{Takson
{{Takson
| regnum = Heyvanlar
| regnum = Heyvanlar
| şəkil =
| şəkil = 60._Тиркушка_степная_Glareola_nordmanni_Александр_Перевозов.jpg
| şəkilaltı yazı =
| şəkilaltı yazı =
| yuxarı takson = Aves
| yuxarı takson = Aves
Sətir 32: Sətir 32:


== Statusu ==
== Statusu ==
Nadirdir.
[[Nadir]]dir.


== Kateqoriyası ==
== Kateqoriyası ==
([[CR]]). Mənfi antropogen təsirlərdən [[kritik vəziyyətdə]]dir.
(CR). Mənfi antropogen təsirlərdən kritik vəziyyətdədir.


== Genofond əhəmiyyəti ==
== Genofond əhəmiyyəti ==
[[Azərbaycan]]da [[cins]]in 2 növündən biridir.
[[Azərbaycan]]da cinsin 2 növündən biridir.


== Qısa təsviri ==
== Qısa təsviri ==
[[Quyruğ]]unun [[haça]]sı çəmənlik haçaquyruğuna nisbətən dərindir. Ümumi rəngi tünddür. [[Qanadlar]]ının altı qaradır.
Quyruğunun haçası çəmənlik haçaquyruğuna nisbətən dərindir. Ümumi rəngi tünddür. Qanadlarının altı qaradır.


== Yayılması ==
== Yayılması ==
[[Avropa]], [[Asiya]] və [[Afrika]]da yayılıb. [[Azərbaycan]]da [[Samur çayının deltası]]nda <ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, [[Dəvəçi limanı]]nda <ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, [[Kür-Araz ovalığı]]nda–[[Mahmudçala-Ağçala]], [[Ağgöl]] və [[Sarısu gölləri]]ndə <ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;</ref><ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, [[Naxçıvan MR]] ərazisində [[Arazboyu]] [[maili düzənlik]] və [[orta dağlıq qurşağı]]nda yayılıb <ref>Talıbov T.H. Çöl haçaquyruğu–Glareola nordmanni Nordman. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, “Əcəmi”, 2006, s. 120-121.</ref>.
[[Avropa]], [[Asiya]] və [[Afrika]]da yayılıb. Azərbaycanda Samur çayının deltasında <ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, Dəvəçi limanında <ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, [[Kür-Araz ovalığı]]nda–Mahmudçala-Ağçala, Ağgöl və Sarısu göllərində <ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;</ref><ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, [[Naxçıvan MR]] ərazisində Arazboyu maili düzənlik və orta dağlıq qurşağında yayılıb <ref>Talıbov T.H. Çöl haçaquyruğu–Glareola nordmanni Nordman. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, “Əcəmi”, 2006, s. 120-121.</ref>.


== Yaşayış yeri və həyat tərzi ==
== Yaşayış yeri və həyat tərzi ==
Su hövzələrinin sahillərindəki [[nəmli biotoplar]]da və [[dayaz su sahələri]] əsas yaşayış yerləridir. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir. Köçüb gəlmə və köçüb getmə vaxtı müəyyən edilməyib. [[Koloniya]] halında nəsil verir. [[Yuva]]ları hər tərəfdən [[su və bataqlıq biotopları]] ilə əhatə olunmuş [[adacıqlar]]da yerləşir. Yuvasında [[4 yumurta]] olur <ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;</ref><ref>Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;</ref>. [[Həşərat]] yeyir.
Su hövzələrinin sahillərindəki nəmli biotoplarda və dayaz su sahələri əsas yaşayış yerləridir. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir. Köçüb gəlmə və köçüb getmə vaxtı müəyyən edilməyib. Koloniya halında nəsil verir. Yuvaları hər tərəfdən su və bataqlıq biotopları ilə əhatə olunmuş adacıqlarda yerləşir. Yuvasında 4 yumurta olur <ref>Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;</ref><ref>Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;</ref>. Həşərat yeyir.


== Sayı ==
== Sayı ==
Ağgöldə [[25.06.1962]]-ci ildə [[2 cüt]]ü, [[02.06.1963]]-cü ildə [[20 cütü]] <ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, [[1990-cı il]]in may ayında Mahmudçala-Ağçalada [[8 fərd]]i <ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, Samur çayı deltasında [[27.VII.1990]]-cı ildə tək-tək fərdləri və [[3-5 fərd]]dən ibarət [[kiçik sürülər]]i, [[19.VIII-10.X.1988]]-ci ildə [[30]], [[1988]]-ci ildə 19 avqustdan 10 sentyabra qədər [[30 fərd]]i, [[1989-cu il]]də [[4 fərd]]i <ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, [[1998-ci il]]in iyul ayında [[Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu]]nda [[14 fərd]] <ref>Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;</ref> qeyd edilib.
Ağgöldə 25.06.1962-ci ildə 2 cütü, 02.06.1963-cü ildə 20 cütü <ref>Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;</ref>, 1990-cı ilin may ayında Mahmudçala-Ağçalada 8 fərdi <ref>Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;</ref>, Samur çayı deltasında 27.VII.1990-cı ildə tək-tək fərdləri və 3-5 fərddən ibarət kiçik sürüləri, 19.VIII-10.X.1988-ci ildə 30, 1988-ci ildə 19 avqustdan 10 sentyabra qədər 30 fərdi, 1989-cu ildə 4 fərdi <ref>Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;</ref>, 1998-ci ilin iyul ayında [[Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu]]nda 14 fərd <ref>Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;</ref> qeyd edilib.


== Məhdudlaşdırıcı amillər ==
== Məhdudlaşdırıcı amillər ==
Yayda [[dayaz su sahələrinin quruması]] və yaşayış yerlərində [[çoxlu mal-qara otarılması]].
Yayda dayaz su sahələrinin quruması və yaşayış yerlərində çoxlu mal-qara otarılması.


== Əhali üçün əhəmiyyəti ==
== Əhali üçün əhəmiyyəti ==
[[Elmi]] və [[estetik əhəmiyyəti]] var.
Elmi və estetik əhəmiyyəti var.


== Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər ==
== Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər ==
Ovlanması qadağan edilmişdir. [[Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, Dövlət Təbiət Yasaqlıqları]] kömək edir. [[Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısı]]na, [[Azərbaycan]]ın ([[1989]]) və [[Naxçıvan MR]]–in ([[2007]]) [["Qırmızı Kitab"]]larına, [[Ramsar]], [[Bonn]], [[Bern konvensiyaları]]na və [[AEWA sazişi]]nə daxil edilib.
Ovlanması qadağan edilmişdir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, Dövlət Təbiət Yasaqlıqları kömək edir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, [[Azərbaycan]]ın ([[1989]]) və [[Naxçıvan MR]]–in ([[2007]]) "Qırmızı Kitab"larına, Ramsar, Bonn, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.


== Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər ==
== Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər ==
[[Mahmudçala-Ağçala göllər sistemi]]nə [[yasaqlıq]], [[Sarısu-Şərbət qobu göllər sistemi]]nə isə [[qoruq statusu]]nun verilməsi, eyni vaxtda növün qorunmasının [[fəal maarifçiliy]]i məsləhətdir.
Mahmudçala-Ağçala göllər sisteminə yasaqlıq, Sarısu-Şərbət qobu göllər sisteminə isə qoruq statusunun verilməsi, eyni vaxtda növün qorunmasının fəal maarifçiliyi məsləhətdir.


== Həmçinin bax ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
[[Böyük əyridimdik]]

<br />
⚫
== Ədəbiyyat ==
[[Böyük oxcüllüt]]<br />
⚫
# Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 203;
[[Adi bizdimdik]]<br />
⚫
# Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
[[Ortaboy tənbəlcüllüt]]<br />
⚫
# Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.
[[Kiçik əyridimdik]]


== Xarici keçidlər ==
== Xarici keçidlər ==
[http://www.iucnredlist.org/details/22694136/0 Glareola nordmanni]
* [http://www.iucnredlist.org/details/22694136/0 Glareola nordmanni]


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad siyahısı}}

⚫
== Ədəbiyyat ==
⚫
1. Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 203;
<br />
⚫
2. Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.<br />
⚫
3. Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.


[[Kateqoriya:Azərbaycan quşları]]
[[Kateqoriya:Azərbaycan quşları]]

02:58, 1 fevral 2018 tarixindəki versiya

Bozqır haçaquyruğu
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Ranqsız:
Amorphea
Ranqsız:
Obazoa
Ranqsız:
Opisthokonta
Ranqsız:
Holozoa
Ranqsız:
Filozoa
Aləm:
Heyvanlar
Yarımaləm:
Eumetazoylar
Klad:
ParaHoxozoa
Klad:
İkitərəflisimmetriyalılar
Klad:
Nephrozoa
Tipüstü:
Sonağızlılar
Tip:
Xordalılar
Klad:
Olfactores
Yarımtip:
Onurğalılar
İnfratip:
Ağızçənəlilər
Klad:
Eugnathostomata
Klad:
Teleostomi
Klad:
Euteleostomi
Klad:
Xoanlar
Klad:
Rhipidistia
Klad:
Tetrapodomorpha
Klad:
Eotetrapodiformes
Klad:
Elpistostegalia
Klad:
Stegocephalia
Sinifüstü:
Dördayaqlılar
Klad:
Reptiliomorpha
Klad:
Amniota
Klad:
Sauropsida
Klad:
Avemetatarsalia
Klad:
Ornithurae
Sinif:
Quşlar
???:
Bozqır haçaquyruğu
Beynəlxalq elmi adı
Glareola nordmanni (Nord., 1842)

Bozqır haçaquyruğu (lat. Glareola nordmanni) — Mələrcüllütlər fəsiləsinə aid quş növü.

Statusu

Nadirdir.

Kateqoriyası

(CR). Mənfi antropogen təsirlərdən kritik vəziyyətdədir.

Genofond əhəmiyyəti

Azərbaycanda cinsin 2 növündən biridir.

Qısa təsviri

Quyruğunun haçası çəmənlik haçaquyruğuna nisbətən dərindir. Ümumi rəngi tünddür. Qanadlarının altı qaradır.

Yayılması

Avropa, Asiya və Afrikada yayılıb. Azərbaycanda Samur çayının deltasında [1], Dəvəçi limanında [2], Kür-Araz ovalığında–Mahmudçala-Ağçala, Ağgöl və Sarısu göllərində [3][4], Naxçıvan MR ərazisində Arazboyu maili düzənlik və orta dağlıq qurşağında yayılıb [5].

Yaşayış yeri və həyat tərzi

Su hövzələrinin sahillərindəki nəmli biotoplarda və dayaz su sahələri əsas yaşayış yerləridir. Azərbaycana nəsil vermək üçün gəlir. Köçüb gəlmə və köçüb getmə vaxtı müəyyən edilməyib. Koloniya halında nəsil verir. Yuvaları hər tərəfdən su və bataqlıq biotopları ilə əhatə olunmuş adacıqlarda yerləşir. Yuvasında 4 yumurta olur [6][7]. Həşərat yeyir.

Sayı

Ağgöldə 25.06.1962-ci ildə 2 cütü, 02.06.1963-cü ildə 20 cütü [8], 1990-cı ilin may ayında Mahmudçala-Ağçalada 8 fərdi [9], Samur çayı deltasında 27.VII.1990-cı ildə tək-tək fərdləri və 3-5 fərddən ibarət kiçik sürüləri, 19.VIII-10.X.1988-ci ildə 30, 1988-ci ildə 19 avqustdan 10 sentyabra qədər 30 fərdi, 1989-cu ildə 4 fərdi [10], 1998-ci ilin iyul ayında Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğunda 14 fərd [11] qeyd edilib.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Yayda dayaz su sahələrinin quruması və yaşayış yerlərində çoxlu mal-qara otarılması.

Əhali üçün əhəmiyyəti

Elmi və estetik əhəmiyyəti var.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

Ovlanması qadağan edilmişdir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu, Şirvan və Ağgöl Milli Parkları, Dövlət Təbiət Yasaqlıqları kömək edir. Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqının Qırmızı Siyahısına, Azərbaycanın (1989) və Naxçıvan MR–in (2007) "Qırmızı Kitab"larına, Ramsar, Bonn, Bern konvensiyalarına və AEWA sazişinə daxil edilib.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Mahmudçala-Ağçala göllər sisteminə yasaqlıq, Sarısu-Şərbət qobu göllər sisteminə isə qoruq statusunun verilməsi, eyni vaxtda növün qorunmasının fəal maarifçiliyi məsləhətdir.

İstinadlar

  1. ↑ Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;
  2. ↑ Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;
  3. ↑ Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;
  4. ↑ Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;
  5. ↑ Talıbov T.H. Çöl haçaquyruğu–Glareola nordmanni Nordman. // Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı kitabı. Cild 1. Naxçıvan, “Əcəmi”, 2006, s. 120-121.
  6. ↑ Виноградов В.В., Чернявская Е.И. Материалы по орнитологии Кызыл-Агачского заповедника // Тр. Заповедников Азербайджана, 1965, вып. 1, с. 22-79;
  7. ↑ Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;
  8. ↑ Сатунин К.А. Материалы к познованию птиц Кавказского края // Зап. Кавк. отд. Русского геог. об-ва, 1907, кн. 26, вып. 3, с. 91;
  9. ↑ Бабаев И.Р. Численность редких и исчезающих водно-болотных птиц Кура-Араксинской низменности // Актуальные вопросы экологии и охраны природы Ставропольского края и сопредельных территорий. Мат. научно-практической конф. Ставрополь, 1991, с. 143;
  10. ↑ Бутеев и др. Заметки о редких и малоизученных птицах Кавкааз-ского побережья Каспия во гнездовой период // Редкие, малочис-ленные и малоизученные птицы Северного Кавказа. Материалы научно-практической конференции. Ставрополь, 1990, с. 24;
  11. ↑ Babayev İ.R. Xəzər dənizinin cənub-qərb sahillərində nadir, nəsli kəsilməkdə olan su-bataqlıq quşlarının müasir vəziyyəti // XX əsrin sonunda heyvanlar aləminin qorunması və öyrənilməsi. Akademik M.Ə. Musayevin 80 illiyinə həsr olunmuş elmi konf. mat-rı., Bakı, “Elm”, 2001, s. 307-310;

Ədəbiyyat

  1. Mustafayev Q.T., Sadıqova N.A. Azərbaycanın quşları. Bakı, “Çaşıoğlu”, 2005, s. 203;
  2. Mustafayev Q.T., Babayev İ.R. Quşların qorunması (monoqrafiya). Bakı, "Elm", 2012, 255 s.
  3. Azərbaycan Respublikasının "Qırmızı Kitab"ı (II nəşr). Quşlar bölməsi.

Xarici keçidlər

İstinadlar

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Bozqır_haçaquyruğu&oldid=4219558"