Böyük titrəmərcan

Böyük titrəmərcan
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Klad: Campanulids Dəstə: Çətirçiçəklilər Fəsilə: Çətirkimilər Cins: Titrəmərcan Növ: Böyük titrəmərcan
Beynəlxalq elmi adı
Astrantia maxima
Şəkil axtarışı NCBI   393505

Böyük titrəmərcan (lat. Astrantia maxima) — bitkilər aləminin çətirçiçəklilər dəstəsinin çətirkimilər fəsiləsinin titrəmərcan cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısna görə növün kateqoriyası və statusu "Təhlükəli həddə yaxın olanlar" kateqoriyasına aiddir — NT. Azərbaycanın nadir növüdür.

Qısa morfoloji təsviri

Çoxillik ot bitkidir, hündürlüyü 70 sm-dir. Sarğılarının yarpaqcıqları irirdir, 8-13 ədəddir, yarıdan yuxarı hissəsinin kənarları kirpikvari-dişciklidir. Gövdəsi əsasən budaqlanandır. Yarpaqları orta ölçülüdür, üçər bölümlüdür. Kökətrafı yarpaqları uzun saplaqlıdır, dərin üçdilimlidir. Çətirləri 3,5-4 sm diametrindədir. Çiçəkləri çoxsaylı, çəhrayı rəngdədir. Meyvələri uzunsov və ya yumurtavaridir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

Çiçəkləməsi iyun-iyul, meyvəverməsi iyul-avqust aylarında müşahidə edilmişdir. Toxumla çoxalan mezofit bitkidir. Meşədən sonra gələn fitosenozlarda və mezofit, subalp çəmənliklərdə, meşə talalarında tək-tək, nadir hallarda talalar şəklində rast gəlinir.

Yayılması

Kiçik Qafqazın şimal hissəsi (Göygöl rayonu ərazisi) və Naxçıvanın dağlıq hissəsi (Şahbuz rayonu — Küküdağ ətəkləri, Batabat meşəsi; Culfa rayonu — Aracıq dağ ətəkləri; Ordubad rayonu — Tillək meşəsi). BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsinin rayonlarında yuxarı meşə sərhəddinin kənarlarında və dağ çəmənliklərində bitir. Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabına daxil edilmiş nadir növdür.

Sayı və tendensiyası

Azalma tendensiyası müşahidə olunur.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Ekoloji, zoogen və antropogen amillərin təsiridir.

Mühafizə tədbirləri

Gözəl görünüşlü olmasına baxmayaraq, becərilməsi barədə məlumatlar yoxdur. Hal-hazırda təhlükə altında olmadığından qorunması lazım bilinmir, lakin bitdiyi əsas sahələrdə (H. Əliyev adına Zəngəzur Milli Parkı və Göygöl Milli Parkı) nisbi nəzarətdə saxlanılır.