Mari dili

Marı dili (və ya Düzən-şərq marı dili) — fin-uqor dillərindən biri. marılar arasında, əsasən Marı El və Başqırdıstanda yayılıb. Ruslar XX əsrədək onların dilini yanlış olaraq "çeremis dili" adlandırırdılar.

Fin-Perm dilləri qrupuna aiddir. Marı Eldən başqa Vyatka çayı sahillərində və Urala qədər ərazidə yayılıb, bir neçə dialekti vardır.

Düzən-şərq mari dili dağ marı dili ilə və rus dili ilə yanaşı Marı El Respublikasının dövlət dillərindən biridir.

Təqribi sayı 450 min nəfərdən çoxdur.

Əlifba

Marı dilinin əlifbası XVIII əsrin ortalarında yaranıb. İndiki əlifba bir qədər dəyişikliklərlə 1870-ci ildən istifadə edilir.

Marı dilində "Ончыко" ("İrəli"), "Пачемыш" ("Arı") jurnalları, "Кугарня" ("Cümə"), "Марий Эл", "Чолман" ("Кama") və "Морко мланде" ("Мorka torpağı") qəzetləri çıxır.

Mədəniyyətdə

2012-ci ildə ekranlara tam marı dilində çəkilmiş Rusiya istehsalı olan "Небесные жёны луговых мари" ("Luqovı marılarının səma arvadları") adlı film çıxdı.

Ədəbiyyat

• Троицкий В. П., Черемисско-русский словарь, Казань, 1894 (горн. и лугов.);
• Васильев В. М., Записки по грамматике народа мари, Казань, 1918 (горн. и лугов.);
• Шорин В. С., Маро-русский словарь горного наречия, Казань, 1920;
• Кармазин Г. Г., Материалы к изучению марийского языка, Краснококшайск, 1925 (лугов.);
• Его же, Учебник марийского языка лугово-восточного наречия, Йошкар-Ола, 1929;
• Васильев В. М., Марий Мутэр (словарь горн. и лугов.), Центриздат, М., 1929;
• Castrén M. A., Elementa grammaticae tscheremissicae, Kuopio, 1845 (горн.);
• Wiedemann F., Versuch einer Grammatik der tscheremissischen Sprache, SPB, 1847 (горн.);
• Budenz J., Erdei és hegyi cseremisz szótár, Pest, 1866 (мар., венг., лат. словарь, горн. и лугов.);
• Szilasi M., Cseremisz szótár, Budapest, 1901 (мар., венг., нем. словарь горн. и лугов.);
• Ramstedt C., Bergtscheremissische Sprachstudien, Helsingfors, 1902 (кроме текстов мар., нем. словарь, горн.);
• Beke О., Cseremisz nyelvtan, Budapest, 1911 (грам. горн. и лугов.);
• Räsänen M., Die tschuwassischen Lehnwörter im Tscheremissischen, Helsinki, 1920;
• Lewy E., Tscheremissische Grammatik, Lpz., 1922 (лугов.);
• Wichmann Y., Tscheremissische Texte mit Wörterverzeichnis und grammatikalischem Abriss, Helsingfors, 1923 (кроме текстов словарь и грам. очерк, горн. и лугов.);
• Räsänen, Die tatarischen Lehnwörter im Tscheremissischen, Helsinki, 1923.

Mənbə

• Сайт Кадзуто Мацумуры о марийском языке  (ing.) (yap.)

на нём лугово-марийско-русско-японский словарь

• Электронные марийские словари, марийские словари онлайн. Марийская грамматика
• Электронные марийские словари онлайн.
• Большой марийско-русский словарь онлайн. Arxivləşdirilib 2014-03-04 at the Wayback Machine
• Mari Multilingual Dictionary Arxivləşdirilib 2009-04-25 at the Wayback Machine
• Финно-угорская электронная библиотека Arxivləşdirilib 2011-06-12 at the Wayback Machine
• Электронная коллекция изданий на марийском языке