İran–Qətər münasibətləri

İran—Qətər münasibətləri — İran və Qətər arasında iki tərəfli diplomatik münasibətlər.

İran—Qətər münasibətləri
İran  Qətər

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

İran-İraq müharibəsi (1980-1988) dövründə İraqın dəstəyinə baxmayaraq Qətər İranla yaxşı əlaqələr qurmağı bacarır. 1991-ci ildə Qətər əmiri Xəlifə bin Həməd Al Tani İranın Fars körfəzindəki təhlükəsizlik səylərində iştirakını alqışlamışdır. İran 1972-ci il dövlət çevrilişindən sonra Əmir Xəlifə bin Həməd Al Taninin hakimiyyətini tanıyan ilk ölkələrdən biri olur. Ölkələr arasındakı münasibətlər qismən coğrafi yaxınlığa (Doha ilə Buşehr arasında bərə əlaqələri daxil olmaqla aralarında mühüm ticarət əlaqələri qurulmuşdur.) və mövcud qarşılıqlı maraqlara əsaslanır. 1989-cu ilin mayında İran super nəhəng Şimali/Cənubi Pars neft və qaz yatağının 1/3 hissəsini Qətərdən istəyir və tərəflər yatağın birgə istifadəsi barədə razılığa gəlir. Qətər dünyanın təsdiqlənmiş ümumi qaz ehtiyatlarının 13%-nə sahibdir. Qətər yataq hissəsindən gündə 650 milyon kubmetr, İran isə yataqdan gündə 430 milyon kubmetr qaz istehsal edir. İran və Qətər neft və təbii qaz arenasındakı əlaqələrə əlavə olaraq gəmiçilik sektorunda da əməkdaşlıq edirlər. 1992-ci ildə Karun çayından İrandan Qətərə su çəkmək üçün planlar hazırlanır. Qətərdəki İran icması kifayət qədər böyükdür, lakin cəmiyyətə inteqrasiya olunur və hakim rejim üçün təhlükə yaratmır^[1]. 2016-cı ilin yanvarında Qətər Səudiyyə Ərəbistanı siyasətinə həmrəylik göstərərək İranla diplomatik əlaqələrini kəsir. 2017-ci ildə Qətər Fars körfəzindəki diplomatik böhranın başlamasından sonra Tehranla diplomatik münasibətlərini bərpa edir^[2]. İran mövcud diplomatik böhranda Qətər səlahiyyətlilərinə qeyd-şərtsiz dəstəyini elan edir^[3] və bu ölkə ilə münasibətlərini pozmur, bundan əlavə Tehran Qətər və Səudiyyə Ərəbistanı səlahiyyətlilərini danışıqlar masasında problemləri həll etməyə çağırır^[4]. 2017-ci ilin avqust ayında Qətər səfiri Tehrandakı səfirliyə qayıdır^[5]. 2018-ci ilin avqust ayında İran Prezidenti Həsən Ruhani və Qətər Əmiri Təmim bin Həməd Al Sani arasında danışıqlar aparılır. Səudiyyə Ərəbistanı və müttəfiqləri ilə hazırkı qarşıdurmada Qətərə qeyd-şərtsiz dəstəyini ifadə olunur^[6].

Ticarət[redaktə | mənbəni redaktə et]

Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatına görə, 2007-ci ildə ölkələr arasındakı ticarət həcmi 57 milyon ABŞ dolları, 2008-ci ildə isə artıq 75 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. İran və Qətər birlikdə Qətər sahillərində böyük bir Şimali/Cənubi Pars təbii qaz yatağını hasilat həyata keçirirlər^[7]. 2017-ci ildə ölkələr arasındakı ticarət həcmi 250 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir^[8].

Səfirliklər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İran Qətərin paytaxtı Dohada, Qətər isə Tehranda səfirliyə sahibdir.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]