İzooktan
İzooktan (2,2,4-trimetilpentan) – alifatik sıranın doymuş karbohidrogenidir. Kimyəvi formulu С(СН3)3—CH2—CH(CH3)2-dir. Oktanın izomeridir.
| İzooktan | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | С(СН3)3-CH2-CH(CH3)2 |
| Molyar kütlə | 114,23 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 0.688 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -107,38 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 99,3 °S |
| Optik xüsusiyyətlər | |
| Sındırma əmsalı | 1,39145 |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 540-84-1 |
| PubChem | 10907 |
| RTECS | SA3320000 |
| ChEBI | 62805 |
| BMT nömrəsi | 1262 |
| ChemSpider | 10445 |
Xassələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Izooktan – şəffaf, rəngsiz, benzin iyi gələn mayedir; tər. -107,38o C, tqay. 99,3oC, sıxlığı 0.66192 q/sm³ (20 °C), nD20 1,39145, yanma istiliyi 5,463 mkc/mol və ya 1305,29 kkal/mol (25oC, p=const), buxarlanma istiliyi 307,63 kc/q və ya 73,50 kal/q (25oC). izooktan suda həll olmur, adi üzvi həlledicilərdə həll olur; azeotrop qarışıqlar əmələ gətirir (məsələn, benzolla, metil və etil spirtləri ilə). Izoktanın detonasiya xassələri oktan ədədi şkalasında 100 vahidə bərabər qəbul edilir.
Alınması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Izooktan oktanın digər izomerləri kimi az miqdarda birbaşa qovulan benzinin tərkibində olur. Sənayedə izooktanı diizobutileni katalizator (məc., mis-xrom) üzərində hidrogenləşdirməklə və ya izobutan-izobutileni qatı sulfat turşusu, AlCl3, BF3 və s. katalizatorlar iştirakında alkilləşdirməklə alırlar. İzooktanın keyfiyyətinə tələblər ГОСТ 12433-83 "Etalon izooktan" və ГОСТ 4095-75 "Texniki izoktan. Texniki şərtlər"-də verilir.
Tətbiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Izooktan benzin istehsalında əlavə kimi benzinin antidetonasiya xassələrini[1] yaxşılaşdırmaq üçün, həmçinin həlledici kimi tətbiq olunur.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Werner Dabelstein et al. Automotive Fuels // Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry 2007, Wiley-VCH, Weinheim. DOI:10.1002/14356007.a16_719.pub. 2