Əbdülkərim Qasım
Əbdülkərim Qasım Məhəmməd Bəkr əl-Fədli əl-Zübeyiri (21 noyabr 1914[2], Bağdad, Bağdad vilayəti, Osmanlı imperiyası[5][6] – 9 fevral 1963[3][4][…], Bağdad[5]) — İraqın 24-cü baş naziri.
| Əbülkərim Qasım | |
|---|---|
| ərəb. الكريم قاس | |
 Əbülkərim Qasım | |
 | |
| 14 iyul 1958 – 8 fevral 1963 (ləqəbi: İlanların sehrbazı) | |
| Prezident | Məhəmməd Rəcib ər-Rübai |
| Əvvəlki | Əhməd Muxtar Baban |
| Sonrakı | Əhməd Həsən əl-Bəkr |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum adı | عبد الكريم قاسم مُحمَّد بكر عُثمان الزبيدي |
| Doğum tarixi | 21 noyabr 1914[2] |
| Doğum yeri | Bağdad |
| Vəfat tarixi | 9 fevral 1963[3][4][…] (48 yaşında) |
| Vəfat yeri |
Bağdad, İraq |
| Vəfat səbəbi | Güllələnmə,sui-qəsd |
| Vətəndaşlığı |
İraq |
| Partiya | Bitərəf[1] |
| Fəaliyyəti | hərbi qulluqçu, siyasətçi |
| Dini | sünni islam |
| Hərbi xidmət | |
| Qoşun növü | İraq Hərbi Birləşmələri |
| Döyüşlər | |
| Rütbəsi | general-leytenant |
|
|
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Əbülkərim Qasımın atası, Əsli şiə olan [7] Məhəmməd Qasım bəy Bağdadda kiçik sahədə əkinçilik və fermerlik edirdi. 1 ci dünya müharibəsində həlak olan ata oğlunu görmədən vəfat etmişdi.[8]
12 yaşında ikən yoxluq içində olan Qasımın anası 4 uşağı ilə oradan köçür. 1931-ci ildə Qasım dövlət məscidində təhsil almağa başlayır. 3 ay sonra Şamiyyə məktəbində oxumağa başlayır. 3 il orda oxuyur, 1934-cü ildə isə təhsilini kollecdə davam etdirir. Kollecdə 7 il oxudqdan sonra bütün işlərini siyasətə yönəldir. 1951-ci ildə İngiltərədəki kursa gedir. İlanların sehrbazı kimi tanınan Qasım siyasətə olan sevgisini yarımçıq qoymur. Həmçinin Kürdüstan müharibəsi, iraq-anqlo müharibəsi,Ərəb-İsrail müharibəsində iştirak edən Qasımın hərbdə də böyük uğurları vardı.
Ölümü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əbdülkərim Qasım (1914–1963), 1958-ci ildə İraq monarxiyasını devirmək üçün həyata keçirilən hərbi çevrilişin lideri və İraq Respublikasının ilk baş naziri olmuş İraq hərbi lideridir. Onun ölüm hadisəsi İraqın siyasi tarixi üçün mühüm bir dönüş nöqtəsidir və ölkədəki siyasi və ideoloji mübarizələrin intensivliyini göstərir.
- Əbdülkərim Qasımın Ölümü
Tarix: 9 fevral 1963-cü il
Hadisə: İraq BƏƏS Partiyası (Bəəsçi Sosialist Partiyası) və digər qrupların dəstəklədiyi bir hərbi çevriliş nəticəsində devrildi və edam edildi.
- Ölümünün Əsas Səbəbləri
1. Daxili Müxalifət və Bölünmə: Əbdülkərim Qasım 1958-ci ildə monarxiyanı devirdikdən sonra İraqın lideri oldu, lakin onun siyasəti hökumət daxilində və xaricində bir çox müxaliflə qarşılandı.
• Onun mərkəzləşdirilmiş hakimiyyət siyasəti və İraq Kommunist Partiyasına yaxın münasibəti bəzi qrupların narazılığına səbəb oldu.
• BƏƏS Partiyası və digər mühafizəkar qruplar onu milləti parçalamaqda və sosialist ideologiyaları yaymaqda ittiham edirdilər.
2. BƏƏS Partiyasının Yüksəlişi: Qasımın dövründə BƏƏS Partiyası gücləndi və onun idarəçiliyinə qarşı açıq müxalifət təşkil etdi. Partiya, ərəb millətçiliyinə və pan-ərəb ideyalarına əsaslanırdı və Qasımın İraqın ərəb dünyasından daha müstəqil siyasət aparmasına qarşı çıxırdı.
3. 1963-cü il Çevrilişi: Fevral 1963-cü ildə BƏƏS Partiyası, bir neçə hərbçi ilə birlikdə Qasımın hökumətinə qarşı hərbi çevriliş təşkil etdi.
• Bağdadda şiddətli döyüşlər baş verdi, lakin Qasım tərəfdarlarının müqaviməti yetərsiz oldu.
• Nəticədə Qasım əsir alındı və Bağdad radiosunda təşkil edilən “məhkəmə”dən sonra dərhal edam edildi.
4. Siyasi və İdeoloji münaqişə: Onun devrilməsi həm daxili, həm də regional səviyyədə ideoloji mübarizənin nəticəsi idi. Qasım İraqın kommunistlərə yaxın bir siyasət aparmasına imkan yaratmışdı, lakin Baasçılar ərəb millətçiliyi və sosializmin fərqli bir formasını müdafiə edirdilər.
- Ölümündən Sonra
1. BƏƏS Partiyasının Qısa Hakimiyyəti: Qasımın ölümündən sonra BƏƏS Partiyası qısa müddətli hakimiyyətə gəldi. Lakin bu hakimiyyət də sabit olmadı və İraq siyasəti tez-tez çevrilişlərə və münaqişələrə məruz qaldı.
2. İrqi Bölünmələr: Onun siyasətləri və ölümündən sonra baş verən hadisələr İraq cəmiyyətindəki ərəb millətçiləri, kommunistlər, kürdlər və digər qruplar arasındakı dərin uçurumları daha da artırdı.
3. Qasımın Mirası: Əbdülkərim Qasım İraqda mübahisəli bir lider kimi xatırlanır. Bəzi insanlar onu monarxiyanı devirdiyi və ölkəni müasir dünyaya açmaq cəhdləri üçün tərifləyir. Digərləri isə onun idarəçilikdəki avtoritar yanaşmasını və siyasi rəqiblərinə qarşı sərt davranışını tənqid edirlər.
- Tarixi və Siyasi Əhəmiyyəti
• Qasımın hakimiyyəti ərzində İraq Süveyş böhranı sonrası ərəb dünyasında millətçilik dalğası fonunda mühüm bir mövqedə idi.
• Onun devrilməsi və ölümü ərəb millətçiliyinin yüksəlişinə və İraq siyasətində BƏƏS Partiyasının daha sonra tam nəzarəti ələ keçirməsinə yol açdı (Səddam Hüseynin hakimiyyətə gəlməsi buna misaldır).
Qasımın ölümü yalnız onun idarəçiliyinin sonu deyil, həm də İraq siyasətində uzunmüddətli qeyri-sabitliyin başlanğıcı oldu.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Bitərəf olduğunu söyləyənlərlə yanaşı BƏƏS partiyasının üzvü olduğunu deyənlər də var.Amma sonralar onu öldürmək üçün sui-qəsd hazırlayan BƏƏS partiyası bu fikirləri məntiqi cəhətdən yalanlayır.
- ↑ 1 2 Abd al-Karim Qasim // SNAC (ing.). 2010.
- ↑ 1 2 Abd al-Karim Qasim // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Abd al-Karim Kassem // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 http://www.smh.com.au/news/obituaries/he-paved-saddams-way-and-followed-him-out/2007/03/21/1174153155686.html.
- ↑ http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/1057610X.2014.903451.
- ↑ tam bilinmir amma atasının şiə olduğu söylənilir.
- ↑ Oğlu o müharibəyə gedəndən 6 həftə sonra anadan olmuşdu.