Ələkbər Babazadə

Ələkbər Abbasəli oğlu Babazadə (1893-1943) — Dilimizin görkəmli tədqiqatçısı, dilçi, müəllim.^[1]

1893-cü ildə Gəncədə anadan olub. İlk təhsilini 8 illik məktəbdə almışdır. 1943-cü ildə Bakıda vəfat edib.^[1]

• 1912-1924-cü illərdə "Tovfiq" məktəbində və Gəncənin müxtəlif məktəblərində pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub.
• 1924-cü ildə Bakıya gəlir. Azərnəşrdə - Yeni Türk Əlifbası Mərkəzi Komitəsində müxtəlif vəzifələrdə işləməyə başlayır.
• Məşhur çuvaş alim Nikolay İvanoviç Aşmarinlə tanışlığı həyatında mühüm hadisə oldu. Aşmarinin məsləhəti ilə Ə.Babazadə "Azərbaycan türklərinin xalq dialektləri lüğəti" üçün material toplamağa başlayır.
• 1929-1933-cü illərdə Azərbaycanı Tədqiq və Tətəbbö (Araşdırma) Cəmiyyətinin birinci dərəcəli elmi əməkdaşı kimi işə başlayır.
• 1931-1933-cü illərdə dəmiryolu texnikumunda müəllim işləyir.
• 1933-1935-ci illərdə Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsinin dil və maddi mədəniyyət bölməsində elmi əməkdaşı kimi işləyir.
• 1935-ci ildə Zaqafqaziya filialının Azərbaycan şöbəsinin aspiranturasına daxil olur.
• Rus, alman, ərəb, fars, özbək, tatar dillərini bilirdi.
• Leninqradda ixtisas üzrə hazırlıq keçdiyi SSRİ EA-nın N.Y.Marr adına Dil və təfəkkür İnstitutunun aspiranturasına qəbul olur.
• Bakıya qayıtdıqdan sonra ayrum dialektinin tədqiqinə həsr olunmuş dissertasiya mövzusu ilə məşğul olmağa başlayır. Bu məqsədlə 1938-1939-cu illərdə Qutqaşın (ind. Qəbələ), Xanlar (ind. Göygöl), Dəstəfur (ind. Daşkəsən), Kəlbəcər, Laçın, Gədəbəy və digər rayonların ayrumlar yaşayan 22 kəndində ekspedisiyada iştirak edir. O, mövzu ilə bağlı geniş və zəngin material toplayır. Azərbaycan, Türkiyə, Dağıstan, Türkmənistan və digər respublikaların müxtəlif dövlət müəsisələrindən materiallar toplayır. Onun tərəfindən toplanılan materiallar azərbaycanlıların sayı, şəhər və kəndlərin adı, təhsil müəssisələrinin sayı, bu respublikalarda azərbaycanlı əhalinin cins-yaş tərkibi və b. məsələlərlə bağlı idi. 1942-ci ilin dekabrında Dil və Ədəbiyyat İnstitutun Elmi Şurası onun dissertasiya işini müdafiəyə təqdim edir. Lakin Ə.Babazadəyə işinin nəticəsini görmək qismət olmadı. Ömür vəfa etmədi.^[1][2][3]

• 1927-ci ildə onun tərəfindən "Azərbaycan nə üçün yeni əlifbaya keçdi?" adlı məqalə nəşr edildi. Bu məqalə rus və alman dillərinə də tərcümə edildi.
• 1936-cı ildə ibtidai məktəblər üçün "Türk dili. Qrammatika və yazı qaydaları" dərsliyini nəşr etdirir.
• SSRİ EA-nın Azərbaycan filialında "Azərbaycan dialektlərinini Atlası"nın hazırlanmasına öz töhfəsini verir.
• 1939-cu ildə Ə.Babazadə "Azərbaycan dilinin orfoqrafik lüğəti", "Rusca-Azərbaycanca lüğəti" ( 4 cilddə), "Rus-fars-Azərbaycan dili lüğəti" kimi nəşrlərin hazırlanmasında iştirak edir.^[1]

1. Изучения айрумского говора азербайджанского языка. Отчеты экспедиций 1939 г. - Изв. АзФАН СССР, 1939, №3, с. 79-80;
2. Orfoqrafiya lüğəti (Tərtib edənlər: Ə.Babazadə, D. Quliyev, Y.Əliyev, C.Əfəndiyev). SSRİ EA Azərb. filialı. Ensiklopediya və lüğətlər İnstitutu. B. 1940. 332 s.
3. Türk dili (qramer və yazı qaydaları). Bakı, 1933, 1934, 1935, 1936.
4. Qramerdən iş kitabı. 1932, 1933.
5. Azərbaycan türk xalq şivələri lüğəti. Bakı, 1931, 1932 (redaktor və tərtibatçı).
6. Azərbaycan türk dilinin imlası (əlyazması hüququnda). Bakı, 1934
7. Azərbaycan dili. Bakı. 1937, 60 s.^[1]

1. ↑ ^{1 2 3 4 5} Керимова Т.С. Из истории Национальной Академии Наук Азербайджана. Баку: Тахсил, 2005, (568 с.) с. 316-317
2. ↑ Ə.Tahirzadə. Yaşanılmamış ən xoşbəxt gün. Azərbaycan jurnalı, 1990, №7, s.148-152
3. ↑ Ə.Tahirzadə. Mərmərdə ot bitməz. Elm, 1988, 3 sentyabr, s. 4