1992 İsrailin Buenos-Ayresdəki səfirliyinin partladılması

İsrailin Buenos-Ayresdəki səfirliyinə hücum — 1992-ci il martın 17-də İsrailin Argentinanın paytaxtı Buenos-Ayresdə yerləşən səfirliyinin binasına edilmiş kamikadze hücumu. Hücum nəticəsində intiharçıdan əlavə 29 mülki şəxs həlak olub, daha 242 mülki şəxs yaralanıb.

1992 İsrailin Buenos-Ayresdəki səfirliyinin partladılması

Hücum yeri
Ümumi məlumatlar
34°35′30″ c. e. 58°22′49″ q. u.HGYO
Yeri Buenos-Ayres, Argentina
Hücumun hədəfi İsrail səfirliyi
Tarix
  • 17 mart 1992
  • 14:42 (UTC -3)
Hücum metodu Bomba yüklü maşının partladılması
Ölü sayı 30 (1 nəfər terrorçu daxil)
Yaralı sayı
  • 242
Şübhəli(lər) İslami Cihad hərəkatı, Hizbullah, İmad Muğniyə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Hücum

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Keçmiş İsrail səfirliyi hücumdan əvvəl.

17 mart 1992-ci il saat 14:42-də (UTC−3) kamikadzenin idarə etdiyi və partlayıcılarla dolu yük maşını Arroyo və Suipaçan küçələrinin kəsişməsində yerləşən İsrail səfirliyinin önünə çırpıldı və partladı. Nəticədə səfirlik, katolik kilsəsi və yaxınlıqdakı məktəb binası dağıldı. Dörd israilli öldü, lakin qurbanların çoxu Argentinalı mülki vətəndaşlar, çox hissəsi isə uşaqlar idi.[1] Partlayış nəticəsində 29 nəfər öldü, 242 nəfər yaralandı[2] Bu, 1994-cü ildə Argentina-İsrail Birgə Assosiasiyasında partlayışa qədər Argentina ərazisində ən ölümcül terror hücumu idi və dünyada İsrail diplomatik missiyasına qarşı yönələn ən ölümcül hücum olaraq qalır.

Ölümlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Keşiş Xuan Karlos Brumana kamikadzenin hücumu zamanı həlak olanlardan biri olub. O, səfirliyin qarşısındakı Mater Admirabilis katolik kilsəsində vəfat edib. Ölənlər arasında səfirliyin konsulunun və birinci katibinin arvadı daxil iki israilli qadın da var idi.[3]

Məsuliyyət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İran və ehtimal ki, Hizbullahla əlaqəli olan İslami Cihad təşkilatı[4] adlı qrup məsuliyyəti öz üzərinə götürdü.[2] Hücum üçün onların bəyan etdiyi motiv İsrailin 1992-ci ilin fevralında Hizbullahın baş katibi Seyid Abbas əl-Musəvini qətlə yetirməsi idi.[3] İslami Cihad, həmçinin partlayışdan əvvəl müşahidə kameraları ilə çəkdikləri səfirliyin görüntülərini də yaydı.[2]

Bombalamadan sonra İsrail dəlil toplamaq üçün Argentinaya müstəntiqlərini göndərdi. Onlar bombardmançıların hücumu Argentina, Paraqvay və Braziliya sərhədlərinin qovuşduğu və çox sayda müsəlman əhalisi olan Üçsərhəd bölgəsində planlaşdırdıqlarını müəyyən etdilər.[5] Amerika Milli Təhlükəsizlik Agentliyi tərəfindən ələ keçirilən məlumatlar İranın gözlənilən hücum haqqında xəbərdar olduğunu, həmçinin Hizbullah əməliyyatçısı İmad Muğniyənin hadisədə iştirakını ortaya qoydu.[5] Muğniyə rəsmi olaraq Argentina tərəfindən İsrail səfirliyinin bombalanmasında iştirak etməkdə ittiham olunub.[6]

1998-ci ilin mayında Moşen Rabbani (1997-ci ilin dekabr ayına qədər İranın Argentinadakı səfirliyində mədəniyyət attaşesi) Almaniyada saxlanıldı və Argentina hökuməti İranın bombalamada iştirakına dair "inandırıcı sübut" olduğunu bildirərək, yeddi iranlı diplomatı ölkədən qovdu. Lakin şübhəlilərin heç biri cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməyib. Hücum İran və Argentinanın nüvə əməkdaşlığının bərpasına ümid etdiyi vaxt baş verib, baxmayaraq ki, Argentina bombardmandan bir neçə ay əvvəl İrana nüvə materiallarının daşınmasını dayandırdığını elan etmişdi.[7] Bir sıra mənbələr[8] Hizbullahın bu hücumda Suriyanın köməyi ilə iştirakı barədə məlumat verir. Hizbullah bu iddiaları rədd edir.[9]

1999-cu ildə Argentina hökuməti bu hücum və 1994-cü ildə Buenos-Ayresdə 85 nəfərin ölümü ilə nəticələnən AMIA partlayışı ilə əlaqədar İmad Muğniyənin həbsinə order verdi. Hər iki hücumun əlaqəli olduğu ehtimal edilir.[6]

2023-cü ildə Birləşmiş Ştatlar bu hücumda və 1994-cü ildəki AMIA bombardmanında rolu olduğu üçün Latın Amerikasında on ildən artıq fəaliyyət göstərən Hizbullah əməliyyatçısı Əmir Mohamed Akil Radaya sanksiya tətbiq etdi.[10]

Sonrası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kirşnerin fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Prezidentliyi dövründə Nestor Kirşner bəyan etdi ki, bu iki hadisənin baş verməsinə icazə verilməsi və heç bir real araşdırma aparılmaması "milli rüsvayçılığa" bərabərdir.[11] O, hadisəyə dair faylları yenidən açdı və hakim Xuan Xose Qaleano tərəfindən oxunması üçün açıq saxladı. Eyni prosesdə Kirşner Argentinanın keçmiş kəşfiyyat zabitlərinin ifadə verməsi üçün qoyulmuş qadağanı aradan qaldıracağına ümid edirdi. Argentinanın keçmiş prezidenti, Nestor Kirşnerin arvadı Kristina Fernandes de Kirşner də işin kökünə çıxmaq istədiyini bildirdi. Argentinanın federal prokuroru Alberto Nisman partlayışı araşdırmaq üçün təyin edilmişdi, lakin onun tapıntılar barədə hesabat verməsinin nəzərdə tutulduğu tarixdən bir gün əvvəl o, 18 yanvar 2015-ci ildə evində ölü tapıldı.[12]

Xatirəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • The memorial to the victims of the bombing
    Bombalama qurbanlarının xatirəsinə ucaldılmış memorial
  • The memorial to the victims of the bombing
    Bombalama qurbanlarının xatirəsinə ucaldılmış memorial

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Bergman, 171.
  2. ↑ 1 2 3 "1992 Global Terrorism: The Year in Review". December 8, 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 18, 2016.
  3. ↑ 1 2 Long, William R. "Islamic Jihad Says It Bombed Embassy; Toll 21". Los Angeles Times. 19 March 1992. 5 December 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 July 2012.
  4. ↑ "Interviews - Robert Baer - Terror And Tehran - FRONTLINE - PBS". PBS. May 2, 2002. May 26, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 18, 2016.
  5. ↑ 1 2 Bergman, 172.
  6. ↑ 1 2 Norton, Augustus Richard, Hezbollah: A Short History, Princeton University Press, 2007, p.79
  7. ↑ Argentina's Iranian nuke connection, Gareth Porter, 15 November 2006
  8. ↑ Ranstorp, Magnus. Hizb'allah in Lebanon: The Politics of the Western Hostage Crisis. New York: St. Martins Press. 1997. səh. 107. ISBN 0-312-16288-X.
  9. ↑ "Lebanon.com Newswire - Local News March 20 2003". September 26, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: May 18, 2016.
  10. ↑ "Treasury Designates Hizballah Operatives and Financial Facilitators in South America and Lebanon". U.S. Department of the Treasury. Office of Foreign Assets Control. 2023-09-12. 2023-09-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 September 2023.
  11. ↑ "Terror, død og diplomati". Dagbladet. 18 July 1994. 8 October 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2013.
  12. ↑ Diaz, Shlomi. "In Argentina they have confirmed: Alberto Nisman's Death a Homicide" (ivrit). Israel Hayom. 28 December 2017. 19.

Mənbələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Berqman, Ronen . İranla Gizli Müharibə: Dünyanın Ən Təhlükəli Terrorist Gücünə Qarşı 30 İllik Gizli Mübarizə . Simon və Şuster, 2008.ISBN 1-4165-5839-XISBN 1–4165–5839-X

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]