5 kanal (Böyük Britaniya)

5 Kanal (ing. Channel 5) — Böyük Britaniyada telekanal. 1997-ci ildə qurulmuşdur. 2002-ci ildən 2011-ci ilədək "Five" adını daşıyırdı. O zaman kanalın sahibi RTL Group şirkəti idi.^[1]

5 Kanal
Ölkə	Böyük Britaniya
Yayım ərazisi	Böyük Britaniya
Dil	İngilis dili
Baş qərargah	London
Yaranma tarixi	30 mart 1997
Sahibi	Viacom
Keçmiş adları	Five (2012-2011)
Qardaş kanallar	5*, 5USA
Sayt	channel5.com

Kanal 5 Böyük Britaniyanın əsas əyləncə kanalıdır. 5 kanalda həm də maraqlı teleseriallar göstərilir.

1993-cü ildə iki il hazırlıqdan sonra 5 Kanal yayım üçün lisenziya aldı. Şirkət başlanğıcda yayım üçün pulsuz yer üçün mübarizə aparırdı, lakin bu uğursuz oldu. Ancaq müstəqil televiziya komissiyası, heç kimə yer verməməyi qərara aldı. Televiziya şirkətinin başqa problemi VCR-lər tərəfindən artıq istifadə olunan tezliklərin istifadəsi idi. Ölkə daxilində yayımlanmasına nail olmaq üçün televiziya şirkətinin özünün hesabına çox sayda VCR-lər yenidən qurulmalı və ya dəyişdirilməli idi.

1994-cü ilin ortalarında televiziya kanalının yaradılması layihəsi komissiyanın ikinci bir qərarından sonra yenidən bərpa olundu. Time Warner İnternational Broadcasting-in təhbəri vəzifəsini icra edən Tom MakQret, NTL və mühəndislik məsləhətçisi Ellis Qriffits ilə yenidən qurulma miqdarını azaltmaq və yayım sahəsini genişləndirməyi planladığı tezlik tənzimləmə planı hazırladı. Daha sonra mübarizəyə Pearson Television şirkəti də qoşuldu. MakQret vəzifəsindən istefa etdiyindən Time Watner RTL Group (daha əvvəl CLT adlandırılırdı) tərəfindən əvəz olundu.

27 fevral 2004-cü ildə Five və Channel 4-ün birləşməsi ilə bağlı şayiələr yayıldı. 2009-cu ilin əvvəlində ITV, 5, və Channel 4-ün birləşməsi barədə şayiələr yayıldı.^[2] 23 iyul 2010-cu ildə kanalı Riçard Desmond və onun Northern & Shell şirkəti tərəfindən 103,5 milyon funt dəyərində satın almışdır.^[3][4][5] Desmond, kanalın büdcəsinin beş il ərzində yarım milyard funta qədər yüksəlməsini, televiziya yayımı şəbəkəsini genişləndirmək, televiziya proqramlarının keyfiyyətini artırmaq və Northern & Shell-də kanal və reklam kampaniyasının inkişafını artırmaq üçün illik investisiya yatırdığını elan etdi.^[6]

Wolff Olins və Saatchi & Saatchi kanalın açılmasını gözləyərkən "Mənə 5 ver" şüarını istifadə edən iki böyük şirkət idi.^[7] Qurucuların düşündüyünə görə, kanal müasir və populyar olmalı idi. İlk loqoda qara dairə içərisində "5" yazılmışdı. Daha populyarlığa görə, 5-ci kanalın şəxslərinin toplusunu toplamaq cəhdi edildi.

30 mart 1997-ci ildə, televiziya izləyicilərinin 65%-i televiziya ekranlarında yeni bir televiziya kanalı gördü. Yayımlanma, bazar günü 18:00-da Manfred Mann qrupunun "5-4-3-2-1" mahnısını Spice Girls qrupunun "1-2-3-4-5" formatına çevirərək başlamışdır.^[8][9] Kanalın ilk aparıcıları Tim Vayn və Culia Bredberi idi.

Həmin gün televiziya proqramı aşağıdakı kimi olmuşdur:^[10]

Vaxt	Veriliş	Tamaşaçılar, mln.
18:00	This is 5!	2,49
18:30	Family Affairs	1,70
19:00	Two Little Boys	0,68
19:30	Hospital!	1,12
21:00	Beyond Fear	1,70
22:30	The Jack Docherty Show	1,16
23:10	The Comedy Store Special	0,73
23:40	Turnstyle	0,49
0:10	Live and Dangerous	0,08
5:30	Give Me 5!	0,03

5 Kanalı həmin axşam saatlarında təxminən 2 490 000 adam izlədi. Bu, 14 yarım il əvvəl Channel 4 tərəfindən yazılan rekordun qırılması demək idi.

16 sentyabr 2002-ci ildə televiziya kanalı "Five" adını almış və Trevor Bittinin əlində çoxmilyonluq layihə olmuşdur. TV direktoru Devid Pallen dedi:

Bu kampaniyanın məqsədi üç əsas məqsədə nail olmaqdır: Kanalın yaradıcı strategiyasını müəyyənləşdirmək, dizaynı yeniləmək və mövcud beş perspektiv və proqramlaşdırma reallığımız arasında körpü yaratmaq — izləyicilərimizi proqramları və markanı yenidən qiymətləndirməyə həvəsləndirmək.

Kanal 5 bir ad idi və Five isə brenddir. Bir brend olaraq, kanal proqramlaşdırma ilə baş verən təkamülü əks etdirir və tamaşaçılara etibarlı və unikal bir təklif verir.

Orijinal mətn  (ing.)  

This campaign set out to achieve three key objectives: to clarify the channel's creative strategy; to refresh the channel's on-screen identity; and to address the gap between the common perceptions of Five and the new reality of our programming – stimulating viewers' reappraisal of Five's programmes and brand.

Channel 5 was a name; 'Five' is a brand. 'Five' as a brand reflects the evolution the channel is undergoing in programming and in becoming a more confident and distinctive viewer proposition.

23 iyul 2010-cu il Kanadanın sahibi olan Riçard Dezmond dedi: "5 kanal adını Five seçirəm amma … biz bu detalları müzakirə etmək üçün komandamızla görüşməmişik".^[11] Ertəsi gün, Daily Express qəzeti televiziya kanalının adını dəyişməkdən söz açdı:

Bu gündən bəri çox qeyri-müəyyən "Beş" (beş — həftənin günləri və ya barmaqlar?). Daha aydın başa düşülən "5 Kanal" olur.

Orijinal mətn  (ing.)  

From today the rather vague 'Five' (Five what? Days of the week? Fingers?) reverts to the much more informative Channel 5^[12]

Ad dəyişikliyi Dezmond tərəfindən 11 avqust 2010-cu ildə təsdiqləndi və bu 14 fevral 2011-ci ildə baş verdi.^[1] 5 kanal 5 News xəbər proqramına yeni insanları cəlb etməklə kanal genişləndirmək niyyətində idi. 18 avqust 2011-ci ildə Big Brother realiti şousu yenidən başladı. Şounun nümayişi 2011-ci ilin aprelində Channel 4-də dayandırıldıqdan sonra başladı. Şou nümayişinin dəyəri 200 milyon funt sterlinq idi.^[13]

2014-cü ilin yanvarında Dezmondun kanalı 700 milyon funt sterlinqə satacağı barədə məlumatlar var idi.^[14] Potensial alıcılar BT group, ITV, Viacom, British Sky Broadcasting və Discover Communications idi.^[15]

1 may 2014 tarixində Dezmond 5 kanalı 450 milyon funt sterlinqə, Viacom şirkətinə satmağı qəbul etdi. Müqavilə 10 sentyabr 2014-cü il tarixində, ödənişli Nickelodeon UK və MTV UK ilə kanalın yayım proqramlarının birləşməsi barədə birbaşa bəyanatla reallaşmışdır.^[16] Bütün üç kanal Viacom İnternational Media Networks Europe şirkəti tərəfindən idarə olunub. 1 avqust 2015-ci ildə 5 kanalın reklam bölməsi aşağı mənfəət və maliyyə imkanlarının olmaması səbəbindən bağlanıb. Bu bağlama kanal 5 HD versiyasını EPG-də Sky HD düymələri ilə dəyişdirməyə imkan verdi.^[17]

Viacom markasının himayəsi altında olan kanal, büdcəsini 10% artırmaq və bununla da proqramlaşdırma bölməsini genişləndirməyə qərar verdi. 11 fevral 2016-cı ildə kanal yeni şüar, yeni görünüş və yeni vizual dizaynda efirə çıxdı.

Kanalın yayımlanmasından bəri İngilis televiziyası böyük dəyişikliklərə məruz qaldı və rəqəmsal formata keçdi. 18 noyabr 2005-ci ildə Five ödənişli televiziya operatoru olan Top Up TV-də öz payını alıb və bu, Five kanalının bir hissəsi kimi yeni pulsuz və ödənişli rəqəmsal televiziya xidmətlərinin yaranmasına gətirib çıxardığını elan etdi.^[18] 2006-cı ilin payızında Freeview, Sky və Virgin Media-də əsas kanaldan bəzi proqramları göstərən iki yeni rəqəmsal televiziya kanalları buraxılmışdı:^[19]

• 5* — 15 oktyabr 2006-cı il tarixində yayıma başlamışdır. Başlıca olaraq filmlər və müzakirələr göstərir. Daha əvvəl "Five Life" (2006–2008) və "Fiver" (2008–2011) kimi tanınmışdır.
• 5USA — 16 oktyabr 2006-cı ildə yayıma başlamışdır. Başlıca olaraq ABŞ-dən gələn filmlər, idman yayımları və verilişləri göstərilir. Daha əvvəl "Five US" (2006–2009) və "Five USA" (2009–2011) kimi tanınmışdır.

Plana əsasən, İngiltərədə yalnız dörd kanal analoq formatda verilmişdi.

Dörd digər Böyük Britaniya analoq televiziya kanalından fərqli olaraq, 5 kanal bir çox sahədə ərazi analoqu vericiləri vasitəsilə bir siqnal verə bilmədi:

• İngiltərənin cənubunda bir Fransız televiziya stansiyasının siqnalı ilə qarışdırdı.
• İngiltərənin şimal-şərqində, əsasən Tayn-end-Uir rayonunda qarışıqlıq;
• Şotlandiya və Uels ərazilərində;
• Şimali İrlandiyada və qismən Kembridə.

Hazırda yayım IPTV texnologiyasından və kabel şəbəkələrindən istifadə edərək, bütün rəqəmsal platformalarda (Freesat, Sky, IPTV və Freeview) həyata keçirilir. 5 noyabr 2008-ci ildən etibarən, televiziya kanalı Astra 28,2 ° E peykdən istifadə edərək Freesat platformasında rəqəmsal peyk yayımı təmin edir.^[20] İsveçrədə Swisscom TV və Cablecom rəqəmsal platformalarından istifadə edilir. İrlandiya Respublikasında kabel şəbəkələri və MMDS şəbəkələrində mövcud deyil, lakin yer siqnalları Şimali İrlandiya ilə sərhəddə və Gallerin sahil zonalarında tutulub və peyk qəbuledicisinin köməyi ilə siqnal Freesat şəbəkəsində qəbul edilə bilir. Sky və İTV kanallarının şəbəkələrində bu mümkün deyil.

30 sentyabr 2009-cu il tarixində Freeview şəbəkəsində yayımlanma platforma dəyişiklikləri səbəbindən 9:30-dan 12:00-dək müvəqqəti olaraq dayandı: televiziya kanalı kommersiya multipleksindən ictimai televiziya kanallarına köçürüldü və əhatə dairəsinə müsbət təsir göstərdi (bu rəqəm 99% -ə çatdı).

Channel 5 HD — 13 iyul 2010-cu il tarixindən yayıma başlanmışdır.^[21][22] Kanal Sky-da 171-ci, Virgin Mediada isə 150-cidir. Başlanğıcda yalnız Avstraliyanın operaları nümayiş etdirilirdi. Televiziya kanalı Freeview şəbəkəsində ayrı bir düyməni almaq üçün mübarizə aparırdı, lakin 2010-cu ildə bunu bacara bilmədi.^[23] Kanal 2011-ci ildə Freeview şəbəkəsində beşinci HD düyməsinə birbaşa namizəd olub^[24] və 2012-ci ilin yaz və ya yayında yayımı həyata keçirəcəkdi,^[25] lakin 15 dekabr 2011-ci ildə Channel 5 HD Freeview-da bir yer üçün mübarizə aparmaqdan imtina etdi.^[26] 2013-cü ilin oktyabrında Sky HD peyk platformasında yalnız Sky Family Bundle paketinin abunəçiləri üçün istifadə edilən HD versiyası yayıma çıxdı.

"Channel 5+1" — Kanal 6 dekabr 2011-ci ildə Freesat, Freeview və Sky^[27]-da yayımlanıb. 25 oktyabr 2012-ci ildə isə "Virgin Media"-da^[28] yayımlanmışdır. Adi 5 kanal ilə müqayisədə, efirə bir saat gec çıxır.

Channel 5+24 saat 19:00-dan gecə yarısına qədər, 5 gün əvvəl yayınlanmış proqramları göstərir. Freeview, Freesat, Sky və Virgin Media^[29] (son 3-də 5*+1-i əvəz edib) üzrə 4 fevral 2014-cü ildə buraxılmışdır. Başlanğıcda 5 Later adlanırdı. Axşam saatlarında axşam məzmununu əks etdirən iki növ kanal var. Onlardan biri Freeview şəbəkəsində göstərilir və proqramında TV-maqazinlər var.. İkinci versiyada — peyk və kabel yayımı abunəçiləri üçün hər gün 10:00-da, 16:00-da və 3:00-da əvvəllər göstərilən tammetrajlı filmlər təkrar edilir. Bu digər platformaların operatorları ilə münaqişələrin qarşısını almaq üçün edilir.

1997-ci ildən bu yana televiziya kanalının izləyicilərinin faizi aşağıda göstərilib. Məlumatlar Tədqiqat Şurası tərəfindən təqdim olunur.^[30] Televiziya kanalı Böyük Britaniyanın sıralamasında adı kimi 5-ci yer tutur (BBC One, BBC Two, İTV və Channel 4-dən sonra).

İl	Auditoriya, %
1997	2.3%
1998	4.3%
1999	5.4%
2000	5.7%
2001	5.8%
2002	6.3%
2003	6.5%
2004	6.6%
2005	6.4%
2006	4.9%
2007	5.3%
2008	4.6%
2009	4.8%
2010	4.5%[31]
2011	4.4%[32]
2012	4.5%[33]
2013	4.1%[34]
2014	4.0%[35]

İngiltərədəki bütün ictimai yayımçılar kimi, 5 kanal əsasən əyləncə olaraq müxtəlif televiziya şoularını əks etdirir: realiti şoular, teleoyunlar, Amerika teleşouları və filmləri. Həmçinin, kanal canlı olaraq digər kanallarda yayımlanmayan idman müsabiqələrini göstərir. Həmçinin 5 kanal ITN tərəfindən hazırlanan özünə məxsus olan 5 News xəbər proqramınıda göstərir(2005–2012-ci illərdə bu işlə Sky News məşğul olurdu).^[36] Proqramın cədvəli vaxtında müəyyənləşdirilir və tez-tez dəyişmir: məsələn, saat 18:00-da "Home and Away" teleserialı 18:30-da 5 News xəbərləri, 22:00-da isə Big Brother realiti şousu nümayiş etdirilir.

BARB tərəfindən işlənən Live +7 məlumatlarına əsaslanan 5 kanalın ən məşhur 10 proqramı və filminin siyahısı.^[37]

Yer	Proqram / film	Tamaşaçı, mln.	Tarix
1	Celebrity Big Brother	5.57	18 avqust 2011
2	CSI: Crime Scene Investigation	4.63	13 yanvar 2006
3	CSI: Crime Scene Investigation	4.54	17 mart 2009
4	CSI: Crime Scene Investigation	4.48	31 yanvar 2006
5	CSI: Crime Scene Investigation	4.36	7 fevral 2006
6	CSI: Crime Scene Investigation	4.35	12 fevral 2008
7	İnsanlar qarada	4.32	10 dekabr 2006
8	CSI: Crime Scene Investigation	4.26	14 fevral 2006
9	FlashForward	4.24	5 oktyabr 2009
10	CSI: Miami	4.22	30 iyun 2009

İlk orijinal loqotip 5 xətli dairənin içərisində yazılmış 5 nömrəsi idi. 1997-ci ildən 2002-ci ilədək 5 kanal yuxarı sol küncdəki rəqəmsal qrafika ilə yeganə televiziya kanalı idi. İlk illərdə, reklam fasilələri zamanı, reklam birliyini işarələyən ekranda "Birinci hissənin sonu" və "İkinci hissə" işarələri göründü. 14 aprel 1997-ci ildə izləyicilərin təxminən 70% -i belə bir sistemin çıxarılmasını tələb etdi, lakin 5 Kanal bunu etmədi və bu işarəni yalnız qaraltdı.

16 sentyabr 2002-ci ildən televiziya kanalının adında "Kanal" ləğv olunmuşdur. Kanalın loqotipi isə buraxılış başında yayımlanan reklamlarda və ekranlarda tez-tez istifadə edilən qara hərflərlə yazılmış "five" sözü olmuşdur.

6 oktyabr 2008-ci il saat 21:00-da televiziya loqosu ikinci dəfə dəyişdi: indi başlıca məktublarda FIVE sözü narıncı dairədə idi (buna bənzər bir dizayn Rusiya telekanalı olan REN TV-də də istifadə olundu). Loqonun inkişaf etdiricisi "DixonBaxi" şirkətidir, bu şirkət loqonu daha "ictimai, ifadəli və yaradıcı" halına gətirmişdir. 2009-cu ilin iyul ayında loqo daha böyük oldu.

Dəyişikliklər dizaynı təsirləndirdi və ilk növbədə kanalın köhnə adı geri qaytarıldı.^[38] 2010-cu ilin oktyabr ayından etibarən, köhnə ad Daily Express və Daily Star nəşrlərinin proqramlarında köklü bir ekran qoruyucularında istifadə edilmişdir.^[39][40] Eyni şey Northern & Shell qəzetində və bütün yuxarıda göstərilən nəşrlərin rəsmi saytlarında baş vermişdir. 2010-cu ildən Daily Express kanalın gündüz sponsoru olub.

Yeni loqotip (qırmızı dairə içərisində ağ rəngdə 5 rəqəmi) 14 fevral 2011-ci ildə təqdim olundu^[41] (Rusiya telekanalı olan Beşinci kanalda da buna bənzər bir loqo istifadə olunur). Solda loqonun geniş versiyasında CHANNEL sözü var. Bəzən loqo boz rəngli bir dairədə şəffaf beş şəklində göstərilir. 5 mart 2013-cü il tarixindən etibarən rəqəmsal loqotip yeni 16:9 formatında ekranın sərhədlərinə keçirildi. Eyni ayda bir çox yeni ekran qoruyucuları ortaya çıxdı və bunlardan ən əsası 5 rəqəmi idi.

1997-ci ildən 2011-ci ilədək 5 kanaldaə proqram cədvəlini, filmlərin və proqram elanlarının xülasəsini təmsil edən öz analoq 5 Text mətn xidməti var idi. Xidmət bir neçə il Sy Text tərəfindən verilmiş, sonra bu işlə BigStream Interactive məşğul olmuşdur. Rəqəmsal yayım xidmətinə keçdikdən sonra 5 Text aradan qaldırıldı.

• Rəsmi saytı
• 5 kanalın Facebookda rəsmi səhifəsi
• 5 kanal Twitterdə
• SES guide to receiving Astra satellites
• Northern & Shell Network