Abajur

Abajur (fr. abat-jour sözün əsl mənasında "işıqlandırma tənzimləyicisi") — lampanın ayrılmaz hissəsi, daxili dizaynda, daxili dekorasiyada istifadə olunur. Abajur gözü parlaq işıqdan qorumaq və işığın yayılma istiqamətini dəyişmək üçün işıq mənbəyinə taxılan xüsusi formalı qalpaqdır. Abajur həmçinin çırağın bəzək elementidir. Şüşə, plastik kütlə, metal, parça və s.-dən müxtəlif formalarda hazırlanır.^[1]

Abajur ilk dəfə Fransada iki yüz ildən çox əvvəl ortaya çıxdı və o vaxtdan bəri bir çox insanın evlərində yerləşərək bütün dünyanı fəth etdi. Qədim dövrlərdən bəri gözləri məşəllərin, şamların və daha sonra kerosin lampalarının işığından qorumaq üçün insanlar xüsusi metal qapaqlar icad edirdilər. Tədricən dizaynerlər bu dekorativ elementə xüsusi diqqət yetirməyə başladılar. Müxtəlif növ parçalardan müxtəlif formalı və çalarlı abajurlar hazırlamağa, onları saçaqlar, fırfırlar, boncuklarla bəzəməyə başladılar. İndi abajur yalnız interyerin zəruri və funksional bir hissəsi deyil, həm də estetik zövq verməyə qadirdir.

19-cu əsrin sonunda modernizm dövrü başlayır. Təbii motivlərə, çiçək dizaynlarına və dalğalı naxışlara müraciət ilə xarakterizə olunur. Bütün bunlar daxili dizaynda öz əksini tapmışdır. Çiçəklər, yarpaqlar, kəpənəklər və quşlarla abajurlar çəkməyə başladılar. Əsas da abajurlardakı stend də dəyişməyə başladı. Onlara ən müxtəlif formalar verildi.

Əvvəlcə abajurlar yalnız ipəkdən hazırlanırdı, lakin istedadlı dizaynerlər Luis Tiffani (ABŞ) və Antonin Doma (Fransa) sayəsində bu gün şüşə və büllur abajurlara rast gəlmək mümkündür. Tiffani vitraj rəngli ilk abajurunu rəngli şüşələrin qalıqlarından hazırladı. Şüşə parçalarının göy qurşağının bütün rəngləri ilə parıldamağı xoşuma gəldi. Beləliklə yeni bir istiqamət yarandı. Antonin Doma isə əvvəllər yalnız avizələr üçün istifadə olunan kristaldan abajurlar hazırlamağa cəhd etdi. Büllur şüşə hazırlamaq üçün yeni texnika sayəsində abajurlar bir çox canlı çalarları olan təbii formalara çevrildi.^[2]

Abajur müxtəlif materiallardan hazırlana bilər, məsələn, şüşə, plastik, metal, parça, karton, süni dəri. Forması konus, top, paraboloid, paralelepiped, silindr və ya bunların hər hansı bir birləşməsi ola bilər. Abajurun içinə bir və ya daha çox lampa qoyulur.

Abajur müxtəlif vasitələrdən istifadə edilərək bəzədilə bilər: boncuk, tikmə, makrame.

Ayrıca abajur kəlməsi çəp və ya üfüqi vəziyyətdə olan elə bir pəncərəyə deyilir ki, xaricdən işıq ona yuxarıdan daxil olur və çöldəki cisimlərin görünməsinə maneə törədir, məsələn həbsxanalarda.

• Abajur — Evin Qısa Ensiklopediyası / Red. IM Skvortsov və başqaları — M.: "Böyük Sovet Ensiklopediyası" Dövlət Elmi Nəşriyyatı — 1959.