Accipiter brevipes

Avropa tüviyi (lat. Accipiter brevipes) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qırğıkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinin əsl qırğı cinsinə aid heyvan növü.

Avropa tüviyi
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Accipitrimorphae Dəstə: Qırğıkimilər Fəsilə: Qırğılar Yarımfəsilə: Qırğılar Cins: Əsl qırğı Növ: Avropa tüviyi
Beynəlxalq elmi adı
Accipiter brevipes Nikolai Severtzov, 1850[1][2][…]
Şəkil axtarışı ITIS   175312 NCBI   387791

(III-VU). Həssasdır, ümümi arealı daxilində məhdud ərazidə qalıb.

Böyük qırğıya oxşayır, amma ondan çox kiçikdir. Göyərçin boydadır. Səsi uzun fit kimidir. Ağımtıl boğazında qonur zolaqlar uzanır. Gözləri qonur-qırmızıdır. Yanaqları bozumtul-qonurdur.

Avropa və Asiyada yayılıb. Azərbaycanda aran və dağətəyi rayonlarda yayılıb. Lakin son illərdə yalnız dağətəyi sahələrdə təsadüf olunub: Qanıx-Əyriçay, Böyük və Kiçik Qafqaz dağətəyi, Naxçıvan orta dağlığı, Talış dağ bozqırları.

Quraq iqlimli seyrək meşədə və hündür ağaclar olan meyvə bağlarında yaşayır. Müxtəlif ağacların 10-12 m hündürlüyündə yuva tikir, bəzən sağsağanın köhnə yuvasını tutur. May ayının axırında 3-5 ədəd mavi-ağ yumurta verir. Dişi quş birinci yumurtadan başlayaraq 30-32 gün kürt yatır. Erkək quş dişisini və balalarını yemləyir, sonralar ona ana quş da kömək edir. Bala 45 gündə pərvaz olur. Əsas yemi iri həşərat, kərtənkələ, siçanabənzər gəmiricilər, az miqdarda xırda quşlardan ibarətdir.

Heç vaxt çoxsaylı olmayıb, adi saylı quş kimi qeyd edilib. Lakin 1970-ci illərdən sonra düzənlik sahələrdə nəsil verməkdən məhrum olmuş, dağətəyi sahələrdə isə nadir qalıb, 2000-ci illərin sonunda cəmi 18 cüt quş qeyd edilib. Son 10 ildə 33,3 % azalıb.

Uzun müddət zərərli yırtıcı hesab edilib tələf olunması, yuva tikdiyi hündür ağacların qırılması, yem obyektlərinin zəhərlənməsi.

1970-ci illərdən sonra ovlanması qadağandır. Faydalı fauna statusu ilə qorunur. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxil edilib.

Yuva sahəsində hündür ağacların qorunub saxlanılması və pestisiddən istifadənin saxlanılması, qorunmasının vacib olmasının əhaliyə geniş izah edilməsi.