Akejan Kajegeldin
Akejan Kajegeldin (qaz. Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин) — Qazaxıstan dövlət, siyasi və ictimai xadimi, Qazaxıstan Respublikasının Baş naziri (1994–1997), müxalifətçi, 12-ci çağırış Qazaxıstan Respublikası Ali Sovetinin deputatı. Bioqrafiya Qazax, Orta juzun uak tayfasındandır[1]. Semipalatinsk vilayətinin Jarma rayonunun Georgiyevka kəndində maarifçi ailəsində anadan olub.
| Akejan Kajegeldin | |
|---|---|
| qaz. Әкежан Мағжанұлы Қажыгелдин | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 27 mart 1952 (72 yaş) |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elmi dərəcəsi |
|
1969–1974-cü illərdə Semipalatinsk Pedaqoji İnstitutunda oxumuş və valideynləri kimi özü də müəllim olmuşdur.
1974-cü ildə N. K. Krupskaya Semipalatinsk Pedaqoji İnstitutunu bitirib.
1974-cü ildə 22 yaşında Sovet Ordusuna xidmətə çağırılıb, ordu sıralarında xidmət edib, DTK-nın Semipalatinsk vilayəti üzrə İdarəsində xidmət edib (1974–1978).
1976-cı ilin may ayında 24 yaşında gizir rütbəsi ilə Akejan Kajegeldin Semipalatinsk vilayətinin DTK-da, müşahidə xidmətində xidmətə başlayır[2].
1985-ci ildə Alma-Ata Xalq Təsərrüfatı İnstitutunu qiyabi bitirib, tarix və ictimai elmlər müəllimi, iqtisadçı, iqtisad elmləri doktoru alıb.
Əmək fəaliyyətinə betonçu kimi başlamışdır. Pedaqoji İnstitutu bitirdikdən sonra orta məktəbdə müəllim, baş müəllim işləyib.
1979–1984-cü illərdə Semipalatinsk şəhəri Kalinin rayon partiya komitəsinin təlimatçısı, rəis müavini, şöbə müdiri olur.
1985–1987-ci illərdə 33 yaşında Semipalatinsk şəhərinin Kirov rayon icraiyyə komitəsinin sədri olur.
1987–1989-cu illərdə 35 yaşında SSRİ DTK-nın Ali Məktəbinin rəhbərliyi üçün hazırlıq kurslarında iştirak edib. DTK zabiti, Moskvadakı Sozidatel kooperativinin nümayəndəsi olur.
1989–1992-ci illərdə Semipalatinsk tikinti və dekorativ üzlük daşının sənaye emalı zavodunun direktoru işləyir.
1990-cı ildə "Toman" ASC-nin baş direktoru olur.
1990–1992-ci illərdə "Semey" FPG-nin baş direktoru işləyir.
Siyasətdə
[redaktə | mənbəni redaktə et]1991–1993-cü illərdə Semipalatinsk Vilayət İcraiyyə Komitəsi sədrinin müavini, Vilayət Administrasiyasının rəhbəri, 1992-ci ilin iyulundan 1996-cı ilin iyulunadək Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti yanında Sahibkarlar Şurasının sədri, 1993-cü ilin fevralından 1995-ci ilin fevralınadək Qazaxıstan Sənayeçilər və Sahibkarlar İttifaqının prezidenti, 1993-cü ilin dekabrından 1994-cü ilin oktyabrına qədər Qazaxıstan Respublikası Baş nazirinin 1-ci müavini, 1994-cü ilin oktyabrından 1997-ci ilin oktyabrınadək Qazaxıstan Respublikasının Baş naziri, 1998-ci ilin martından oktyabr ayına qədər Qazaxıstan Respublikası Prezidenti Nazarbayevin ştatdankənar müşaviri olur. 1998-ci ilin payızında o, Nazarbayevə qarşı prezident seçkilərində namizədliyini irəli sürməsi ilə müxalifətə keçir.
1998-ci ilin dekabrından Qazaxıstan Respublika Xalq Partiyasının (RPPK) sədri, 2001-ci ilin dekabrından Birləşmiş Demokratik Partiyasının (UDP) Siyasi Şurasının üzvü olur. 1999-cu ildə isə beynəlxalq axtarışa verilir.
13 iyul 2001-ci il keçmiş baş nazir Akejan Kajegeldinə qarşı cinayət işi başa çatır. İttihamlar: vəzifə və səlahiyyətdən sui-istifadə, hədə-qorxu ilə tələb etmə və təkrar rüşvət alma. Dövlətə yüz milyardlarla tengeyə bərabər ziyan vurduğu deyilir. O, həmçinin qanunsuz silah və döyüş sursatı əldə etmək, saxlama və ötürmə, vergidən yayınmada ittiham olunur.
6 sentyabr 2001-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Ali Məhkəməsinin hakimi Bektaş Beknazarov ABŞ-də yaşayan müttəhim A. M. Kazhegeldini Sənətin 4-cü hissəsinin A, C, D bəndlərində nəzərdə tutulmuş cinayətləri törətməkdə təqsirli bilib. Respublika Cinayət Məcəlləsinin 251-ci maddəsi ilə cəzasını ümumi rejimli islah-əmək koloniyasında çəkməklə, əmlakı müsadirə olunmaqla 10 il müddətinə azadlıqdan məhrum edilib[3][4].
İnterpolun baş katibi Ronald K. Noblenin 11 iyun 2002-ci il tarixli qərarı ilə ona qarşı irəli sürülən ittihamlarla bağlı bütün məlumatlar İnterpolun informasiya sistemindən silinir.
Elə həmin gün, 2002-ci il iyunun 11-də Strasburqda Avropa Parlamentinin sessiyası zamanı Akejan Kajegeldin siyasi motivlərlə təqib olunan müxalifət xadimlərinə avropalı parlamentarilər tərəfindən verilmiş "Azadlıq Pasportu" fəxri nişanı ilə təltif edilib. Akejan Kajegeldin Avropa Parlamentinin 15 deputatının, müxtəlif ölkələrin və siyasi partiyaların nümayəndələrinin imzaladığı 27 saylı "Azadlıq Pasportu"nun sahibi olur.
Mükafatlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]"Parasat" ordeni ilə təltif edilmişdir (1997).
Ailə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Evlidir. Həyat yoldaşı — Natalya Kajegeldina (Bukova). Bir qızı və bir oğlu var.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Новая Газета Казахстан - Семь опор и теней президента". novgaz.com. 2022-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-17.
- ↑ "Интернет против телеэкрана". 2008-05-24 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "За что ищут Кажегельдина". Номад — 12.11.2002. 2018-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-02-03.
- ↑ "Казахстанская правда", 7 сентября 2001.