Antares

Əqrəb bürcünün α ulduzu. Yerdən uzaqlığı dəyişkəndir. Tipik "Qoşa Ulduzdur". Bu ulduz səmada 15-ci ən parlaq ulduzlardan biridir, qırmızı rəngi ilə seçilir. Bu ulduz çox nəhəng olub təxmini diametri 400 milyon km-dir. Yay günlərində Azərbaycandan görünür.

Ulduz
Antares
Müşahidə məlumatları
(Dövr J2000.0)
Birbaşa çıxma 16s 29d 24,46s[1]
Meyl 16s 29d 24,46s[1]
Məsafə 550 işıq ili
Görünən ulduz ölçüsü (V) 0,91[2]
Bürc Əqrəb
Astrometriya
Radial sürət (Rv) −3,4 km/san[3]
Parallaks (π) 5,89 ± 1 mas[1]
Mütləq böyüklük (V) −5,28
Xüsusiyyətləri
Ulduz təsnifatı M0.5Iab+B3V:[4]
Dəyişən yavaş qaydasız dəyişənlər[d]
Fiziki xüsusiyyətləri
Radius 680 R☉, 800 R☉
İşıqlandırma gücü 57.500 L☉[5]
Orbit elementləri
Digər təyinatlar
HR 6134, SAO 184415, FK5 616, IDS 16233-2613 AB, GC 22157, IRAS 16262-2619, SRS 30616, GCRV 9479, IRC -30265, TD1 19208, ADS 10074 AB, N30 3686, UBV M 21449, CCDM J16294-2626AB, UBV 21661, CD-26 11359, GSC 06803-02158, PLX 3741, WDS J16294-2626AB, HD 148478, PMC 90-93 439, CPD-26 5648, HD 148478J, PPM 265579, CSI-26 11359 21, HIC 80763, RAFGL 1863, CSI-26 11359 23, HIP 80763, ROT 2345, α Sco, 2MASS J16292443-2625549, LBN 1108, LBN 351.88+15.11, VDB 107, Ced 132, CMC 184415, 21 Sco
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Spektral sinfi M1, işıqlıq sinfi isə Iab qırmızı ifratnəhəng olan Antares bilinən ən böyük ulduzlardan biridir. Bu, ən yaxın OB dərnəyinin (Scorpius-CENTAURUS Association) ən işıqlı, ən böyük və ən inkişaf etmiş ulduz üzvüdür. Antares, Scorpius-CENTAURUS Association'ın üst Scorpius alt qrupunun bir üzvüdür və təxminən 145 ps (470 i.i.) məsafədəki 11 milyon illik ortalama minlərlə ulduz ehtiva etməkdədir. Kütləsi 15-18 Günəş kütləsi qədər, radiusu isə 883 Günəş radiusuna bərabər olması düşünülməkdədir. Beləliklə əgər Günəş Sisteminin mərkəzinə yerləşdirilirsə, onun xarici səthi Mars və Yupiterin orbitləri arasında yayılardı.

Terminalogiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ənənəvi Antares adı, Antik Yunan Ἀντάρης'dan[6] gəlir;  qırmızımtıl tonunun Mars[7] planetinin görünüşüylə bənzərliyinə görə "Ares'e bərabər" ("bərabər-Mars") mənasını verir.   Beynəlxalq Astronomik Birlik, 2016-ci ildə ulduzlar üçün uyğun adları kataloqlaşdırılması və Standartlaşdırma üçün Star Names (WGSN)[8]  üzərinə bir Əmək Qrupu təşkil etdi. WGSN'nin İyul 2016  ilk bülletenində[9], WGSN tərəfindən təsdiqlənən ilk iki ad siyahısı toplandı və Antares daxil olundu. Bu anda IAU Star Names kataloquna[10] girilmiştir.

Antares dəyişən bir ulduzdur və nisbi Ulduzların Ümumi Kataloqu'nda qeydiyyata alınmışdır.

Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Antares M1.5 Iab'ın ulduz sinifində olan ifratnəhəng ulduzdur. Radiusu 883Rʘ bərabər olan ən böyük ulduzlardan biridir [11],  Günəş Sisteminin mərkəzinə yerleşdirilirsə xarici səthi Mars və Yupiterin orbitləri arasında yayıla bilər. Parallaks ölçmələrinə söykənərək Antares, Günəşdən təxminən 170 parsek uzaqlıqdadır.  Vizual parlaqlığı Günəşin parlaqlığından təxminən 10,000 dəfə çoxdur, ancaq ulduzun spektrin infraqırmızı qismində enerjisinin əhəmiyyətli bir hissəsini yayması səbəbiylə, bolometrik parlaqlıq Günəşin qabığının təxminən 65,000 dəfə çoxdur. Ulduzun kütləsi 15-18 Günəş kütləsi arasında hesablanmışdır.

Mövqeyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Antares, ulduz Günəşlə qarşıdurma vəziyyətində olan hər il 31 Mayda bütün gecə səmada görünür. Antares indiki vaxtda axşam qaranlığında yüksələr və şəfəq vaxtı ekvatorda görülür. Noyabrın 30-una yaxın ərəfədə iki üç həftə ərzində Antares, gecə səmada görünməz çünki Günəşlə birləşmə [12] vəziyyətində olur;  bu görünməzlik dövrü Cənub Yarımkürəyə nisbətən Şimali Yarımkürədə daha uzundur, çünki ulduzun meyli göy ekvatorunun cənubundan əhəmiyyətli dərəcədə uzaqdadır.

Antares, ekliptikanın 6.5 ° 'si (digərləri Spica, Regulus və Aldebaran) içində olan dörd böyük  ulduzdan biridir və bu səbəbdən Ay tərəfindən tutula bilər. Həmçinin nadir hallarda Venera tərəfindən də tutula bilər. 31 İyul 2009-cu ildə Antares Ay tərəfindən tutuldu. Hadisə, Cənubi Asiyanın və Yaxın Şərqin çoxunda görülə bilərdi. Hər il 2 dekabr ətrafında Günəş Antares'in 5 ° şimalını keçməkdədir.

Qoşa ulduzu

Antares ulduz ölçüsü 5.5 olan qoşa ulduzu var, Antares B. Antares B, B2.5V spektrli, mavi-ağ ulduzudur; Antares A tərəfindən çıxarılan maddə tərəfindən çirkləndirildiyi düşündürən saysız qeyri-adi spektr xətlərinə də malikdir[11].

Yoldaşlıq edən ulduz normalda Antares A-dan parıltılı olması səbəbiylə kiçik Teleskopda görülmək çətindir, ancaq bəzən 150 mm-dən (5.9 düym)[13] daha açıqlıqda görülə bilər. Qoşa ulduz tez-tez yaşıl olaraq xarakterizə edilir, ancaq bu ehtimalla bir kontrast effekti[13] ya da bir teleskop ilə birlikdə görüldüyündə və tamamilə həll edilməyə çox yaxın olduğunda iki ulduzdan gələn işığın qarışdırılmasının nəticəsidir. Antares B ay tutulmaları zamanı Antares A Ay tərəfindən tutulduqda bir neçə saniyə ərzində kiçik bir teleskop ilə müşahidə edilir. Johann Tobias Burg tərəfindən 13 Aprel 1819-cu ildə[14] belə bir tutulma əsnasında kəşf edildi ancaq varlığı 1846-cı ildə təsdiq edilənə qədər, bəziləri tərəfindən Ayın atmosferi ərzində görülən Antares'in işığı olaraq baxıldı (o zamanlar var olduğu üçün nəzəriyyəyə tabe tutuldu.)

Qoşa ulduzun orbiti çox az öyrənilir, Antaresin radial sürətini araşdırmaq üçün ulduzun öz pulsasiyalarını[15] təhlil edilməlidir. Orbital dövrlər 1,200[16] ilə 2,562[17] il arasında mümkündür.

  1. ↑ 1 2 3 Leeuwen F. v. Validation of the new Hipparcos reduction (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2007. Vol. 474, Iss. 2. P. 653–664. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361:20078357 arXiv:0708.1752
  2. ↑ Ducati J. R. Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system (ing.). 2002. Vol. 2237.
  3. ↑ Evans D. S. The revision of the general catalogue of radial velocities (ing.). // Proceedings of the International Astronomical Union / J. M. R. Espinosa Cambridge University Press, 1979. Vol. 30. P. 57–62. ISSN 1743-9221; 1743-9213
  4. ↑ Corbally C. J. Close visual binaries. I. MK classifications (ing.). // The Astrophysical Journal: Supplement Series AAS, 1984. Vol. 55. P. 657–677. ISSN 0067-0049; 1538-4365 doi:10.1086/190973
  5. ↑ Ginsparg P. ArXiv.org (ing.). 1991. ISSN 2331-8422 arXiv:astro-ph/0702172
  6. ↑  ἀντάρης Arxivləşdirilib 2021-03-03 at the Wayback Machine. Liddell, Henry George; Scott, Robert; A Greek–English Lexicon at the Perseus Project.
  7. ↑  Gettings, Fred ♦ The Arkana Dictionary of Astrology Arxivləşdirilib 2020-09-20 at the Wayback Machine Penguin Books, 1985, p. 24 ♦ "Antares: Sometimes called Antar, in confusion with a literary hero (see Allen), the modern name is said to be derived from its red colour, in that it was rival even of the planet Mars—the Greek, anti-Ares."
  8. ↑    "IAU Working Group on Star Names (WGSN)". Retrieved 22 May 2016.
  9. ↑ "Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1" Arxivləşdirilib 2018-04-17 at the Wayback Machine (PDF). Retrieved 28 July 2016.
  10. ↑  "IAU Catalog of Star Names". Retrieved 28 July 2016.
  11. ↑ 1 2  Baade, R.; Reimers, D. (October 2007). "Multi-component absorption lines in the HST spectra of α Scorpii B". Astronomy and Astrophysics. 474 (1): 229–237. Bibcode:2007A&A...474..229B. doi:10.1051/0004-6361:20077308
  12. ↑  Star Maps created using XEphem (2008). . "LASCO Star Maps (identify objects in the field of view for any day of the year)" Arxivləşdirilib 2015-02-24 at the Wayback Machine. Large Angle and Spectrometric Coronagraph Experiment (LASCO). Retrieved 2011-12-01. (2009, Arxivləşdirilib 2020-11-21 at the Wayback Machine 2010, Arxivləşdirilib 2020-11-21 at the Wayback Machine 2011 Arxivləşdirilib 2020-11-22 at the Wayback Machine)
  13. ↑ 1 2 Kaler, James. "Antares". Retrieved 13 August 2008.
  14. ↑  Burnham, Robert, Jr. (1978). Burnham's Celestial Handbook.  New York: Dover Publications. p. 1666.
  15. ↑ Pugh, T.; Gray, D.F. (2013). "On the Six-year Period in the Radial Velocity of Antares A". The Astronomical Journal. 145 (2):   Bibcode:2013AJ....145...38P. doi:10.1088/0004-6256/145/2/38. 38.
  16. ↑ Hartkopf, W.I.; Mason, B.D.; Worley, C.E. (2001). "The 2001 US Naval Observatory Double Star CD-ROM. II. The Fifth Catalog of Orbits of Visual Binary Stars". The Astronomical Journal. 122 (6): 3472–3479. Bibcode:2001AJ....122.3472H. doi:10.1086/323921.
  17. ↑ Reimers, D.; Hagen, H. -J.; Baade, R.; Braun, K. (2008).  "The Antares emission nebula and mass loss of α Scorpii A" . Astronomy and Astrophysics. 491: 229–238. Bibcode:2008A&A...491..229R. arXiv:0809.4605 . doi:10.1051/0004-6361:200809983.