Aqostinyo Neto
Aqostinyo Neto (Antonio Aqostinho Neto; 17 sentyabr 1922[2][3][…] – 10 sentyabr 1979[3][4][…], Moskva, SSRİ) — Anqolanın məşhur şairi, Afrika milli azadlıq hərakatı xadimi, Anqolanın ilk dövlət başçısı (1975-1979). Ölkəsinin qurtuluş savaşına öndərlik edən lider. Ad günü Anqolada Milli Qəhrəmanlar Günü olaraq qeyd edilir.
| Aqostinyo Neto | |
|---|---|
| Antonio Aqostinho Neto | |
.jpg) Aqostinyo Neto 1975-ci il | |
| Doğum adı | António Agostinho Neto |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
Kakikan Luanda əyaləti Anqola |
| Vəfat tarixi | (56 yaşında) |
| Vəfat yeri |
Moskva SSRİ |
| Vəfat səbəbi | mədəaltı vəzin xərçəngi[1] |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | Coimbra Universiteti |
| İxtisası | həkim |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, şair, həkim-yazıçı[d], siyasi məhbus |
| Əsərlərinin dili | Portuqal dili |
| Janr | poeziya |
| Mükafatları | "Xalqlar arasında sülhü möhkəmlətməyə görə" Beynəlxalq Lenin mükafatı laureatı (1977) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Aqostinyo Neto 17 sentyabr 1922-ci ildə Anqolanın Luanda əyalətinin Kakikan kəndində anadan olub.
Luandada lisey təhsili almışdır. 1954-cü ildə Portuqaliyada Lissabon Coimbra Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olmuş, təhsilini 1958-ci ildə bitirmişdir. 1959-cu ildə ölkəsinə dönərək bir müddət doğulduğu şəhərdə həkimlik etmişdir.
Anqola xalqının milli azadlıq mübarizəsində fəal iştirakına görə dəfələrlə həbs edilmişdir. 1955-ci ildə həbsxanada olarkən Anqolanın Azadlığı Uğrunda Xalq Hərakatı (MPLA, 1956) partiyasının yaradılmasına rəhbərlik etmişdir. 1959-cu ildə ölkəsinə qayıtmış lakin 1960-cı ildə yenidən iki il müddətinə həbs edilmişdir. 1962-ci ildə MPLA-nın sədri seçilmiş, müstəmləkiçilərə qarşı silahlı mübarizənin təşkilatçısı və rəhbərlərindən olmuşdur. 1962-ci ildə Vaşinqtona ABŞ-yə gedən şair, ölkəsinin qurtuluş savaşına kömək üçün Con Kennedi ilə görüşmüşdür.
11 noyabr 1975-ci ildə Anqola Xalq Respublikası yaradıldıqdan sonra Anqolanın ilk prezidenti və eyni zamanda İnqilabi Şuranın və hökumətin başçısı, silahlı qüvvələrin baş komandanı seçilmişdir.
Ümumdünya Sülh Şurası Rəyasət Heyətinin üzvi idi.
Yaradıcılığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Aqostinyo Neto şair və publisit kimi də tanınmışdır. Əsərlərini Portuqal dilində yazmışdır. Anqola xalqının milli azadlıq mübarizəsi əsərlərinin əsas mövzusudur.
Kitabları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Şeirlər, 1961
- Quru gözlərlə, Şerlər. 1963
- Müqəddəs ümid, Şerlər. 1968
- Azadlıq nəğmələri. Şerlər. Aqostinyo Neto. T.Bayram. Yazıçı, Bakı, 1978. 84 səh.[5]
Mükafatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- 1970 — Beynəlxalq "Lotus" Mükafatı (Asiya Afrika Yazıçılar Birliyi)
- 1976 — Jolio-Küri adına Qızıl Sülh medalı
- 1977 — "Xalqlar arasında sülhü möhkəmlətməyə görə" Beynəlxalq Lenin mükafatı laureatı
Vəfatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Antonio Aqostinho Neto xərçəng müalicəsi səbəbilə 11 sentyabr 1979-cu ildə Moskva şəhərindəki xəstəxanada vəfat edib. Dəfnetmə mərasimi 17 sentyabr 1979-cu ildə Luanda şəhərində keçirilmiş, cənazəsi mavzoleyə qoyulmuşdur.
Xatirəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Anqolada adını daşıyan bir universitet var. Anadan olduğu gün Anqolada Milli Bayram kimi qeyd edilir.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ https://elpais.com/diario/1979/09/12/portada/305935202_850215.html.
- ↑ António Agostinho Neto // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Agostinho Neto // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ Antonio Agostinho Neto // Gran Enciclopèdia Catalana (kat.). Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ "Elektron Kataloq:Sıra:59720". kitab.az (az.). kitab.icando.ws. 2002–2004. 2016-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-05.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, VII cild. Bakı, 1983. səh.200
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Neto, Agostinho. The Columbia Encyclopedia, 6th ed.