Ardon (çay)
Ardon (Oset. Æрыдон "dəli çay") Şimali Osetiyada, Şimali Qafqazda çay, Terek çayının sol qolu.[1]
| Ardon | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Mənbəyi | Böyük Qafqaz |
| Mənsəbi | Terek |
| Uzunluğu |
|
| Su sərfi | 29 m³/s |
| Hövzəsinin sahəsi | 2.700 km² |
| DSR[ru] | 07020000112108200003108 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Coğrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çayın uzunluğu 102 km, hövzəsinin sahəsi 2700 km²-dir. Ardon çayı, Mamisondon, Nardon, Adaykom və Tsmiakomdon çaylarının axması nəticəsində yaranır ki, bu da öz növbəsində Baş Qafqaz silsiləsinin buzlaqlarından əmələ gəlir. Ardon çayı Şimali Osetiya qoruğunun ərazisindən axır. Dağətəyi Osetiya düzənliyinə girməzdən əvvəl Ardon çay dərin Alagir dərəsindən axır. Daha sonra Şimali Osetiyada Rokski aşırımı ilə cənubu birləşdirən Trans-Qafqaz magistral yolunda dərədən keçir.[2]
Digər Hərbi Osetiya yolu Mamison keçidindən Gürcüstanın Oni şəhərinə keçir. Ardon çayının dərəsində və onun qollarında, qurğuşun-sink filizlərinin Sadon yatağı və Buron, Sadon, Yuxarı Zqid, Mizur və Xolst yaşayış şəhərləri yerləşir.
Aşağı Zaramaq kəndindən Baddon çayının axmasına qədər təxminən 16 km uzunluğunda çayın kənarında, mövcud və tikilməkdə olan Zaramaq su-elektrik stansiyası var.
Alagir şəhəri yaxınlığında Ardon çay suları düzənlikdən axir və suvarma üçün istifadə olunur.[3]
Ardon şəhəri, Ardon çayının Terek çayı ilə birləşməsindən 7 km məsafədə yerləşir. Ardon çayı yaxınlıqda olan, Fiaqdonun ən böyük sağ qolunu qəbul edir.
Ardon çayında tikilməkdə olan Zaramaq su-elektrik stansiyası (SES) mövcuddur ki bura, 15 MVt gücündə mövcud olan və fəaliyyət göstərən baş SES, 342 MVt gücündə tikilməkdə olan Zaramaq SES-1 daxildir. Zaramaq SES-1-nin tikintisi başa çatdıqdan sonra gücü 68 MVt olan Zaramaq SES-2-nin tikintisi mümkündür və bu layihə üçün texniki-iqtisadi əsaslandırma hazırlanmışdır. Əvvəlcədən dizayn işləri hazırlanmış 46 MVt gücündə olan Zaramaq SES-3 (Tamisk) planı hazırlanmışdır.Программа развития энергетического комплекса в Республике Северная Осетия-Алания [ölü keçid] Bu layihələr həyata keçirilərsə, Ardon çayında ümumi gücü 466–446 MVt olan və orta illik hasilatı 1,1 milyard kVt / saat olan 4 Su-elektrik stansiyasının bir kaskadı yaradılacaqdır.
Çayın çirklənməsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çay suyu "çirklənmiş" və "çirkli" kimi xarakterizə olunan suvarma üçün istifadə olunur, çayın çirklənməsinin əsas mənbələri Alagir və Ardon şəhərlərindən və digər yaşayış məntəqələrindən çirkab sular, dağ-mədən müəssisələri və yol inşaat tullantılarıdır.[4] Çayda çox sayda yaşayış məntəqəsi var, ən böyüyü Şimali Osetiyanın Ardon bölgəsinin inzibati mərkəzi olan Ardon şəhəridir.[5]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Ардон, река //Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона Arxivləşdirilib 2022-08-22 at the Wayback Machine в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
- ↑ "Водные маршруты СССР. Азиатская часть"". 2019-10-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- ↑ "Река Ардон - Природа, Реки". 2019-10-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- ↑ "Река Ардон на Кавказе окрасилась в оранжевый цвет". 2020-10-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.
- ↑ "«Вода России» - Ардон". 2017-01-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-04.