Atatürk, Anası və Qadın Hüquqları abidəsi

Atatürk, Anası və Qadın Hüquqları abidəsi Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı
Ölkə	Türkiyə
Şəhər	İzmir
Yerləşməsi	Karşıyaka
Memarları	• Tamer Başoğlu  • Erkal Güngören
İnşası	1972—1973 illər
Əziz xatirələr	• Atatürk  • Zibeydə xanım  • Qadın hüquqları

Atatürk, Anası və Qadın Hüquqları abidəsi — Türkiyənin İzmir ilinin Karşıyaka ilçəsindəki Anayasa Meydanı içərisində yerləşən abidə.

1967-ci ilin mayında qurulan Karşıyaka Atatürk Abidəsi Qurma və İdeallarını Yaşatma Dərnəyi Karşıyakada Mustafa Kamal Atatürkün xatirəsinə abidə qoyulması üçün layihə müsabiqəsi başlatdı.^[1][2] 10 noyabr 1971-ci ildə nəticəsi elan olunan müsabiqədə heykəltaraş Tamer Başoğlu ve memar Erkal Güngörenin dizaynı qalib gəldi.^[1] Cümhuriyyətin elan edilməsinin 50. ili şərəfinə qərarlaşdırılan və 1.2 milyon lirəyə başa gəlməsi planlanlaşdırılan abidə karşıyakalıların ianələriylə 1972-ci ildə inşa edilməyə başlandı və 26 oktyabr 1973-cü ildə mərasimlə açıldı.^[1][3][4][5] 2015-ci ilin mayında baxımsızlıq və korroziya səbəbiylə pis vəziyyətdə olan abidənin dağıdılaraq yerinə daha böyüyünün tikiləcəyi deyildi.^[6][7][8] İzmir Valiliyi abidənin "can və mal təhlükəsizliyi üçün risk yaratdığını" bildirdi.^[9] İzmir 1 saylı Mədəniyyət Mülklərinin Qorunması üzrə Bölgə Komitəsi də abidənin "tarixi abidə" olmadığını bildirərək yenilənməsinə icazə verdi.^[10] 2017-nin aprelində təşkil edilən tenderdən sonra 6.8 milyon lirə xərc qarşılığında firma ilə müqavilə imzalandı.^[11] 12 iyun 2017-ci ildə abidənin dağıdılması reallaşdı.^[4][5] Bələdiyyənin dağıdılma qərarının rəddi üçün açılan məhkəmədə daha əvvəl prosesi dayandırma tələbi, daha sonra da məhkəmənin özü idarə məhkəməsi tərəfindən rədd edildi.^[12][13][14] Təxminən bir il çəkən tikinti işlərinin ardınca tamamlanan abidənin açılışı 2018-ci ildə həyata keçdi.^[15] Abidənin altındakı 110 m²lik ərazidə yaradılan Qadına Hörmət Muzeyi 3 noyabr 2018-də qonaqlara açıldı.^[16][17][18] Muzeydə cümhuriyyət tarixində yeri olan yüz qadının həyat hekayələri toplandı.^[19] Abidə 2018 Beynəlxalq Daşınmaz Əmlak Mükafatlarında Çox Məqsədli İstifadə Məkanlarının İnkiaf Etdirilməsi və İctimai İstifadə Ərazilərinin İNkişaf etdirilməsi kateqoriyalarında həm Avropa Mükafatına, həm də Dünya Mükafatına layiq görüldü.^[20][21][22]

Abidə yerdən əyri formasında çıxan və bürünüc kəmərdən keçdikdən sonra dik olaraq yuxarı qalxan yeddi beton tikilidən ibarətdir.^[1][4][23] Atatürkün Prinsiplərinə ithafən əvvəl altı ədəd olması planlaşdırılan tikililər Ədalət Partiyasının üzvü olan İzmir Bələdiyyə Başçısı Osman Kibarın etirazı nəticəsində yeddiyə qaldırıldı.^[4] Tikililərin yüksəldilməsi Türkiyədə qadın hüquqlarının inkişafını göstərir.^[1] Bürünc kəmərin mərkəzində Mustafa Kamal Atatürkün qabartması, digər tərəflərdə Zibeydə xanım, mərmi daşıyan, qucağındakı uşaq ilə diz çökən, səsvermə qutusu qarşısında səs vermək üçün növbə gözləyən, kitab yazan və oxuyan bir neçə qadın, zeytun budağı daşıyan bir uşaq, maşın və fabrik qabartmaları yerləşdirilib.^[1]

Orijinal abidənin hündürlüyü 1,554 m (5,098 ft), yerdən 38 m (125 ft) hündürlükdə başlayan bürünc kəmərin yüksəkliyi 14 m (46 ft), eni 65 m (213 ft) idi.^[1][5][7] Böyüdülərək yenilənən abidənin tikilililərinin ən alçağı 355 m (1,165 ft), ən hündürü 417 m (1,368 ft), yerdən 9 m (30 ft) hündürlükdə başlayan bürünc kəmərin yüksəkliyi 35 m (115 ft)-dir.^{[6][7][24][25]}