Zibeydə xanım

Zibeydə Xanım (türk. Zübeyde Hanım; 1857[1], Saloniki, Saloniki əyaləti[d], Osmanlı imperiyası – 14 yanvar 1923) — Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Mustafa Kamal Atatürkün anasıdır. Əslən Karamanlıdır.

Zibeydə xanım
Doğum tarixi 1857[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 14 yanvar 1923(1923-01-14)
Dəfn tarixi 15 yanvar 1923
Uşaqları
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Zibeydə Xanım, qızı Makbulə və oğlu Mustafa Kamal

Ailə mənşəyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Osmanlı İmperiyası dövründə, II Mehmed zamanında Anadoludan (İzmir) Rumeliyə köçən və Saloniki yaxınlarındakı Langazada torpaq işləri ilə məşğul olan bir Türkmən ailəsi olan Hacı Sufi ailəsindəndir. Atası: Sofuzade Feyzullah (Sadullah) Ağa, anası : Molla Xanım olaraq xatırlanan Aişə Xanımdır. Dövründə qadınların məktəbə getməsi məşhur olmadığı üçün, oxucu yazar olması səbəbiylə özü də Zibeydə Molla olaraq xatırlanardı.

Hacı Sufi kimi dininə bağlı bir ailədən gəldiyi üçün özü də elə idi. Türk tarix kitablarında tez-tez keçən, təhsil sisteminin qarışıq olduğu bir dövrdə, Mustafa Kamalın nə növ bir məktəbə gedəcəyi mövzusundakı mübahisə/müzakirələrdə Zibeydə Xanımın, dini təhsil verən Məhəllə Məktəbinə getməsində israrçı olması bu yüzdəndir.

Salonikidə Gömrük Mühafizə Təşkilatında məmur Əli Rza Əfəndi ilə 1871-ci ildə hələ 14 yaşında ikən evləndi. Əli Rza Bəy, sarışın və mavi gözlü bir qadınla evlənməyi xülyalarkən, özündən 20 yaş kiçik olan, qara saçlı və dərin mavi gözlü bu qadına sevdalandığını ifadə etmişdir.

Yeni cüt Saloniki Yenikapı səmtində yeni həyatını başlatmış və Zibeydə Fatma, Ömər və Əhməd adlı uşaqları doğulmuşdur. Ancaq Fatma bu dövrdə ölmüşdür.

Bərabər/yoldaşı Əli Rza Əfəndi Yunanıstan sərhədində Çayağzı (ya da Keşiş Köprüsü)ına təyin ediliği üçün daşınmış və orada Ömər və Əhməd ölmüş.

1881-ci ildə dördüncü uşaqları Atatürk, 1885-ci ildə Məqbula Atadan, 1889-cu ildə Naciyə doğuldu. Naciyəni də kiçik yaşda vərəmdən itirdilər. Əli Rza Əfəndi də 1888-ci ildə öldü.

İkinci Evlilini

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bunun üzərinə Zibeydə Xanım, uşaqlarını da götürərək böyük qardaşı Hüseyn Beyin Langazadakı cütlüyünə getdi. Atasının erkən ölümünün və dayısının cütlüyündə ailənin kişis(n)i olaraq yaşadıqlarının Mustafa üzərində dərin təsirləri olduğu düşünülər.

Böyük qardaşına daha çox yük olmaq istəməyən Zibeydə Xanım, ikinci evliliyini Saloniki Gömrüklər Başmüdürü Ragıp Bəy ilə etdi. Ragıp Beyin də əvvəlki evliliyindən dörd uşağı vardı. Bu evlilik, atasının xatirəsinə hörmət göstərilmədiyini düşünən Mustafa Kamalı hirsləndirdi. Zibeydə Xanım, Balkan Döyüşündən sonra Ragıp Bəydən ayrıldı və artıq Osmanlı torpağı olmaqdan çıxan Salonikiyi tərk edərək qızı Məqbula Atadan ilə birlikdə İstanbula köç edib Beşiktaş Akaretlerdə bir evə yerləşdi.[2]

Mustafa Kamal, Əli Fuad Cebesoya, Ragıp Bəy haqqında

Mənə qarşı hamı/həmişə çox hörmətli davranmış, böyük adam muameleri etmişdir. Nəzakətli və nəzakətli bir insandır.

demişdir.[3]

1919-cu ildə Anadoluya çıxdığından bəri görmədiyi və üstəlik Osmanlı Padşahı tərəfindən haqqında ölüm əmri verildiyini öyrəndiyi oğulu Mustafa Kamal ilə ancaq 14 iyun 1922da Adapazarıında təkrar görüşən Zibeydə Xanım, onun yanına Ankaraa yerləşdi. Ancaq bu şəhərin sərt iqlim şərtləri sağlamlığını mənfi təsir edincə müalicə məqsədiylə İzmira getdi. 14 yanvar 1923 günü 66 yaşında həyatını itirdi. İzmirın Karşıyaka, mahalında 1940-cı ildə etdirilən abidə məzarda yatmaqdadır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Zübeyde Hanım // Faceted Application of Subject Terminology.
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2008-05-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-05-06.
  3. ↑ Ali Fuad Cebesoy, Sinif Arkadaşım Atatürk – Məktəb və Gənc Zabitlik Xatirələri, Təməl Nəşrləri, İstanbul, 2000, s. 25.
 Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.