Attila İlhan

Attilâ İlhan (15 iyun 1925^[1], Menəmən, İzmir ili – 10 oktyabr 2005^[2], İstanbul) — Türk şair, yazıçı, jurnalist və tənqidçi. Attila İlhan Türkiyə Cümhuriyyətinin ən görkəmli şairlərindən biridir.

Attila İlhan
türk. Attilâ İlhan
Doğum tarixi	15 iyun 1925(1925-06-15)[1]
Doğum yeri	Menəmən, İzmir ili, Türkiyə
Vəfat tarixi	10 oktyabr 2005(2005-10-10)[2] (80 yaşında)
Vəfat yeri	İstanbul, İstanbul ili, Türkiyə
Vəfat səbəbi	ürək tutması
Dəfn yeri	Aşiyan qəbiristanlığı[d]
Təhsili	İstanbul Universitetinin Hüquq fakültəsi, İstanbul Universiteti
Fəaliyyəti	ssenarist, şair, yazıçı, jurnalist, romançı
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Attila İlhan 1925-ci il iyun ayının 15-i Menemendə doğulub. Onun tam adı Attila Hamdi İlhandır. İlk və orta təhsilinin böyük hissəsini İzmir və atasının işi ilə bağlı olaraq getdikləri müxtəlif bölgələrdə bitirdi. İzmir Atatürk Litseyinin birinci sinfində Nazim Hikmətin şerləri ilə bir qıza yazdığı məktuba görə 1941-ci ilin fevral ayında, 16 yaşında həbs olunaraq məktəbdən uzaqlaşdırılır. Üç həftə nəzarət altında qalır və nəticədə iki ay həbsxanada yatır. Türkiyənin heç bir yerində təhsil ala bilməyəcəyi haqqında qərar verilir və beləliklə o, təhsilinə ara vermək məcburiyyətində qalır. Lakin sonradan Danıştayın qərarı nəticəsində 1944-cü ildə onun oxumaq imkanı yenidən bərpa olunur və o, İstanbul Işık Litseyinə daxil olur. Litseyin son sinfində əmisindən xəbərsiz "CHP Şiir Armağanı"nda Cabbaroğlu Məhəmməd şeri ilə bir çox tanınmış şairi geridə qoyuraq ikinci yerə layiq görülür. 1946-cı ildə məzun olur. Daha sonra o İstanbul Hüquq Fakültəsinə daxil olur və orada "Yığın" ve "Gün" kimi dərgilərdə ilk şerləri çap olunmağa başlayır. Beləliklə 1948-ci ildə şairin öz imkanları daxilində "Duvar" adlı ilk şer kitabı yayımlanır.

O, 1949-cu il universitetin ikinci ilində oxuyarkən Nazim Hikməti qurtarmaq hərakatına qatılmaq üçün ilk dəfə Parisə gedir. Attila İlhan bu hərakatda aktiv rol oynayır. Fransız xalqı və oradakı müşahidələr onun daha sonrakı əsərlərində yer alan bir çox surətə və hadisələrə təsir edir və onların təməli olur. Türkiyəyə geri dönəndə isə onun polislə tez-tez problemləri baş verir. "Sansaryan Han" soruşturmaları onun ölüm, təhlükə mövzularında işlədiyi əsərlərdə əhəmiyyətli rol oynayır. O bir neçə dəfə də nəzarət altına alınır.

1951-ci ildə "Gerçek" qəzetindəki bir yazısı onun izlənilməsinə və yenidən Parisə üz tutmasına səbəb olur. O bu dövrdə Fransada həm fransız dilini və həm də Marksizmi öyrənir. 1950-ci illər Attila İlhanın öz həyatını İstanbul-İzmir-Paris üçgənində yaşadığı və Türkiyədə yavaş-yavaş tanınmağa başladığı dövr olur. Ö öz yurduna döndükdən sonra Hüquq fakültəsində təhsilini davam etdirməyə başlayır. Lakin sonuncu kursda jurnalistiyə başlamasıyla təhsilini yarımçıq qoyur. Kino ilə əlaqələri onun 1953-cü ildə "Vatan" qəzetində kino ilə bağlı tənqidi məqalələr yazmağa başladı: "Çox zaman üç-beş adam üçün yazdığımızı sanarıq, onlar bizi oxumazlar. Əsil səsləndiklərimiz, heç bir zaman tanıya bilməyəcəyimiz başqa üç-beş adamdır." Atilla İlhan

1957-ci ildə "Erzincanda" əsgərliyini, yəni vətənə xidməti borcunu yerinə yetirdikdən sonra Attila İlhan İstanbula gəlir və o, kino sənətinə yönəlik işlərinə böyük yer ayırır. On beşə yaxın kino işlərinə "Ali Kaptanoğlu" adıyla imza atır. İstəklərini kinoda tapa bilməyən Atilla İlhan 1960-cı ildə Parisə geri dönür. Sosyalizmdə gəldiyi keçidləri və televiziya işçiliyi araşdırıldığı bu zamanlar atasının vəfatı ilə birlikdə onun İzmir dövrünə təkan verir. İzmirdə keçən 8 il ərzində o, "Demokrat İzmir" qəzetində baş redaktor vəzifəsini həyata keçirir. Həmin illərdə onun "Yasak Sevişmek" ve "Aynanın İçindekiler" seriyasından "Bıçağın Ucu" kitabları işıq üzünü görür. Attila İlhan 1968-ci ildə evlənir və bu evlilik 15 il ömür sürür.

Atilla İlhan 1973-cü ildə "Bilgi" nəşriyyatında məsləhətçi vəzifəsi təklifini qəbul edərək Ankaraya köçdü. 1981-ci ilədək Ankarada qalan yazar "Fena Halde Leman" adlı romanını tamamladıqdan sonra İstanbula köçdü. İstanbulda jurnalistlik fəaliyyətini "Miliyyet" (2 mart 1982 – 15 noyabr 1987) qəzeti və "Gelişim" nəşriyyatında davam etdirdi. Bir müddət " Güneş" qəzetində yazan Atilla İlhan, 1993 – 1996-cı illərdə "Meydan" qəzetində yazdı. 1996-dan 2005-ci ilədək isə " Cümhuriyyet " qəzetində köşələrini yazdı. 1970-ci illərdə Türkiyədə televiziya verlişləri translyasısının başlanması və geniş kütlələr tərəfindən isitfadəsi ilə əlaqədar Atilla İlhan yenidən ssenari yazmağa başladı. Onun " Sekkiz sütuna manşet ", " Kartallar yüksek uçar " və " Yarın artık bu gündür " filmləri ictimaiyyət tərəfindən bəyənildi və maraqla izlənildi. İlk romanı " Sokaktakı adam "ı dərc etdirdiyində artıq 10 roman yazmışdı. Bunları heç gün işığına çıxartmadı. Atilla İlhan bunun səbəbini bir müsahibəsində belə izah edir : " … əvvəllər bir neçə roman yazdım. Amma niyə çap etdirmədim? Çox ağıllı bir səbəbi vardır. Çünki bilirəm ki, yazarlar ilk romanlarında özlərindən bəhs edərlər. Bu da romançılıq deyil. Gündəlik tutmaqdır. " (" Düşün ", iyun 1996). Roman yazmağa başladığında dövrünün digər yazarları daha çox əyalət və kənd həyatından, kənd insanından bəhs edən romanlar yazdıqları halda Atilla İlhan şəhər insanını, Türkiyənin yaxın tarixini siyasi, iqtisadi və sosial yönlərdən araşdıraraq yazırdı. Təkcə Türkiyənin İstanbul İzmir kimi böyük şəhərlərini, yaşadığı dövrün həyat tərzini, iqtisadi və sosial problemlərini qəhrəmanların gözü ilə əks etdirməklə kifayətlənmir, eyni zamanda qərb mədəniyyətinin Türkiyəyə təsirini, mənfi və müsbət nəticələrini yaratdığı xarakterlərlə və Avropa şəhərləri ilə müqayisəli bir quruluşda verirdi.

Atilla İlhan 10 oktyabr 2005-ci ildə ikinci dəfə keçirdiyi infarkt nəticəsində İstanbuldakı evində həyata vəda edir.

• "Telefləş / Kanal 6" (1991)
• "Səkkiz sütuna manşet" (1982)
• "Qartallar yüksəkdən uçar" (1983)
• "Dünən artıq bu gündür" (1986)
• "Ulduzlar gecə böyüyür" (1992)

• An Gelir / Öz səsi ilə (2006)

• "Küçədəki adam" (1953)
• "Zəncilər bir-birinə bənzəməz" (1957)
• "Qurdlar süfrəsi" (1963)
• "Aynanın içindəkilər" seriyası
• "Bıçağın ucu" (1973)
• "Sırtlan payı" (1974) Yunus Nadi Roman Armağanı
• "Yaraya duz basmaq" (1978)
• "Dərsəadətdə sabah azanları" (1981)
• "O qaranlıqda biz" (1988)
• "Allahın süngüləri: Rəis Paşa" (2002)
• "Qazi Paşa" (2006)
• "Fəna halda Ləman" (1980)
• "Haco Hanım Vay" (1984)
• "O sarışın qurd" (2007)

• Attilâ İlhan Arxivləşdirilib 2011-03-09 at the Wayback Machine
• Attila İlhan: Həyatı, şeirləri — Gunel Mustafayeva Arxivləşdirilib 2011-06-24 at the Wayback Machine