Avqustov kanalı

Avqustov kanalının görünüşü.

Avqustov Kanalı (pol. Kanał Augustowski) - XIX Polşanın şimal-şərqində Podlasie Voyvodeşip və şimal-qərbi Belarusun Qrodno vilayətində qurulmuş bir transsərhəd kanaldır. İlk qurulduğu vaxtdan etibarən kanallar, mütəxəssislər tərəfindən texnoloji bir möcüzə olaraq təsvir edilmişdir və çox sayda şlüzlə estetik cəhətdən cəlb edicidir. Visla və Neman çaylarını birləşdirir. YUNESKO-nun xüsusi mühafizə olunan ərazisində yerləşən hidrotexniki memarlıq abidəsidir.[1] Uzunluğu 101,2 km, o cümlədən Belarus ərazisində 22 km, Polşada isə 79 km. Bir sıra şlüz və hərəkətli körpülər daxildir. Oqinski kanalı, Dauqava, Berezina, Dnepr çayları vasitəsilə Qara dənizlə əlaqəsi var. Avqustov Kanalının qurulmasının səbəbləri həm siyasi, həm də iqtisadi idi.[2] 1821-ci ildə Prussiya, Polşanın və Litvanın mallarının öz ərazisi ilə tranzit etməsi üçün yüksək vergi güzəştlərini tətbiq etdi və bu, Polşalı tacirlərin Visla çayından Baltik dənizinə çıxmasına mane oldu.[3]

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kanalın layihəsi Polşa dövlət xadimi, Polşa iqtisadiyyat naziri, Şahzadə Francis-Xavier Drutskiy-Lyubetskiə (1779-1846) aiddir.[4] 1821-ci ildə Prussiya birtərəfli olaraq Polşa və Litva məhsullarını öz ərazisi ilə tranzit etmək üçün qadağan edilmiş gömrük rüsumlarını tətbiq etdi və ticarət vasitələrinə görə dənizə giriş imkanını məhdudlaşdırdı. 1822-ci ildə Polşa Krallığına, Rusiya İmperiyasının gömrük ərazisindən kommersiya müstəqilliyi verildi. Polşanın iqtisadiyyat naziri Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki'nin fikri, Prusya, Danzig limanında yeni müstəqil ticarət marşrutu yaratmaq idi. 1824-cü ildə ümumi uzunluğu 395 km olan bir kanal layihəsi, eyni il təsdiq olunan İmperator Aleksandr I'ə təqdim edildi. Tikintinin birinci rəhbəri polkovnik Ignacy Prądzyński (1792-1850) olmuşdur. 1826-cı ildə o, satqınlıq səbəbi ilə həbs edilib, "Noyabr üsyanı"dan sonra Polşa inqilabçıları ilə yüksək vəzifədə çalışmışdır.[5]
Kanalda əsas iş 1830-ci ildə tamamlandı. Polşa inqilabı (1830-1831) bitənə qədər heç bir iş görülməmişdir. Son tikinti mühəndisi Theodore Urbanski idi. General Malle de Granville və Polkovnik Rossmann başçılıq etdiyi 7000-dən çox işçi tikinti işlərini davam etdirdi. Kanalın açılması 1839-cu ildə baş vermişdir. Burada 18 şalüz, bir çox bənd və körpü tikildi. Kanalda "Berlin" adlandırılan taxta barjalar hərəkət edirdi. I Dünya müharibəsi dövründə, kanal, ilk dəfə turizm məkananına çerildi. Hər il Dombrovka şlyüzdə böyük miqyasda "Dəniz Festivalı" keçirilir. Qrodno-Avqustov-Qrodno marşrutu üzrə, mütəmadi olaraq iki paroxod hərəkət edir. Kanal boyunca nüfuzlu turizm marşrutu, qayıq və baydarka üçün əla şərait təmin olunmuşdur. İkinci Dünya müharibəsi döyüşlərində, kanalın Belarus hissəsinin hidravlik strukturları ağır şəkildə zədələnmişdir. Çertok şlüzü tamamilə məhv olmuşdur.[6] Geri çəkilməklə, Alman əsgərləri 3 şlüz, 8 bənd və bir neçə körpü partlatdı. Müharibədən sonra kanalın Polşa hissəsi bərpa edildi və turizm məqsədləri üçün istifadə edildi; Belarus hissəsi dağılmış vəziyyətdə qaldı. 2004-2006-cı illərdə Avqstov Kanalı'nın Belarus hissəsində bərpa işləri aparılmışdır. 2005-ci ildə beynəlxalq sərhəd keçid məntəqəsi kanaldan yalnız qayıq və baydarkalarla səyahət edənlər üçün Lesnaya-Rudovkada açılmışdır. 2008-ci ilin oktyabrında Polşanın və Belarusun sərhəd rəsmiləri piyadalar və velosipedçilər üçün bu sərhəd keçidini mümkün qədər qısa müddətdə açmağa razılaşdılar.

Coğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kanal, buzlaşma dövründən sonrakı geoloji çöküntü üzərində və bir çox vadi boyunca inşa edilmiştir. Kanal, Avqustov göllərinin zənciri ilə, onları birləşdirən çaylar boyunca uzanır. 7 moren göl Neko, Białe, Studzieniczne, Orle, Paniewo, Krzywe, Mikaszewo gölləri və 11 çaydan Biebrza,Netta, Czarna Hańcza, Mikaszówka, Perkucia, Klonownica, Plaska, Szlamica, Wolkuszanka, Ostaszanka, Neman ibarətdir. Polşa tərəfində hövzənin sahəsi 74,25 km², Belarus tərəfində isə 8,42 km², ümumi sahəsi 82,67 km² təşkil edir.[7]

Turizm[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avqustov kanalında turizmin inkişafı XX əsrin 20-30-cı illərində başlamışdır. Bununla birlikdə, İkinci Dünya müharibəsi dövründə, kanalda turist şlyüzlərin partlayışı nəticəsində fəaliyyət müəyyən müddət dayandırılmışdır. Özünəməxsus landşaftla əhatələnmiş bu kanalda, Polşada, Biebrza və Netta çaylarının yaxınlığında, Avqustov meşəsi qərbdən şərqə doğru uzanır. Kanal turistlərə müxtəlif imkanlar təklif edir. Turistlər kanal boyunca qayıq, baydarka ilə səyahət etməyi və balıq tutmağı üstün tuturlar.[8]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Tentative list of Polish submissions to UNESCO". 2011-09-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-08.
  2. ↑ von Treitschke, Heinrich (1916).Heinrich (1916). Treitschke's History of Germany in the Nineteenth Century New York: McBride Nast & Company. p. 497.
  3. ↑ Askenazy, Szymon (1921).Dantzig & Poland. London: George Allen & Unwin LTD. pp. 83–84.
  4. ↑ "ZSO Płaska-kanał"(in Polish). Archived from the original on 24 March 2012. Retrieved 31 May 2011.
  5. ↑ "Kanał Augustowski" Arxivləşdirilib 2010-04-18 at the Wayback Machine(in Polish). kanaly.info. Retrieved 19 April 2011.
  6. ↑ "Augustów Canal — Regional Water Management Authority in Warsaw (RZGW Warsawa)"(in Polish). Archived from the original on 22 March 2012. Retrieved 31 May 2011.
  7. ↑ "Kanał Augustowski OVERIVIEW — Regional Water Management Authority in Warsaw (RZGW Warsawa)" Archived from the original on 22 March 2012. Retrieved 31 May 2011.
  8. ↑ "NATURE: WATER, WATER, WATER..." Arxivləşdirilib 2012-03-22 at the Wayback MachinePolish Ministry of Foreign Affairs. Retrieved 26 June 2011.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]