Avstriya–Prussiya–Danimarka müharibəsi

Danimarka müharibəsi^[1][2], Avstriya-Prussiya-Danimarka müharibəsi (qərb tarixşünaslığında həm də İkinci Şlezviq müharibəsi və Danimarka-alman müharibəsi kimi tanınır) — 1864-cü ildə Prussiya krallığı və Avstriya imperiyası ilə Danimarka arasında baş vermiş hərbi münaqişə. Prussiya ətrafında Almaniyanın birləşməsi prosesində baş verən ilk müharibələrdən hesab olunur.

Avstriya-Prussiya-Danimarka müharibəsi
Almaniyanın birləşdirilməsi (1871)
Yergen Zonne. Dübbele döyüşü.
Tarix	1 fevral — 30 oktyabr 1864 (273 gün)
Yeri	Şlezviq və Yutlandiya
Səbəbi	Danimarka hökumətinin Elbaboyu alman hersoqluqları (Şlezviq, Holştein-Qlukştadt, Saksen-Lauenburq) ilə Danimarkanın şəxsi uniyasını ləğv etmək və onları Danimarkanın tərkibinə daxil etmək cəhdi.
Nəticəsi	Prussiya və Avtriyanın qələbəsi, Vyana sülh müqaviləsi
Münaqişə tərəfləri
Prussiya krallığı  Avstriya İmperiyası Danimarka
Komandan(lar)
I Vilhelm I Frans İosif IX Kristian
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

XIX əsrin ortalarında, Danimarka ilə şəxsi uniyada olan Şlezviq və Holşteyn şahzadələri üstündə Danimarka ilə Prussiya arasında rəqabət yaranmışdı. 1848-ci ildə 1850-ci ilə qədər davam edən müharibə başladı. Tamamlandıqdan sonra 1850 və 1852-ci illərin London protokollarına əsasən şahzadələrin əvvəlki statusu böyük dövlətlər tərəfindən təsdiqləndi. Holşteynin əhalisi demək olar ki, bütünlüklə almanlardan ibarət idi. Şlezviqdə isə — danimarkalıların dörddə üçü məskunlaşmışdı. Almanlar Şlezviqin cənub hissəsində məskunlaşmışdılar, almanlar demək olar ki, bütün böyük torpaq mülkiyyətçiləri idi. Danimarkanın özündə "Danimarka Eyderə qədər" şüarı altında Şlezviqin ilhaqı və Holşteynin tərk edilməsi istəyi üstünlük təşkil etdi.

Danimarka kralı VII Frederikin sonsuz olması Oldenburq sülaləsinin sonu demək idi. Danimarkada qadın varisliyinə icazə verildi və Şahzadə Christian Glucksburg VII Frederikin varisi olaraq tanınıb. Almaniyada varislik yalnız ata xətti mümkün idi və 1850-ci ildə atası Şlezviq və Holşteynə olan bütün hüquqlarını "özü və övladları üçün" imtina etsə də, Şenzviq və Holşteynin taxtına namizəd oldu. Kral VII Frederikin Danimarkada yaxın ölümü ilə əlaqədar olaraq, 13 noyabr 1863-cü ildə Danimarka və Şlezviqin bölünməzliyini təyin edən yeni bir konstitusiya qəbul edildi. VII Frederik 15 noyabrda öldü və IX Kristian Qlaksburq Danimarka taxtına çıxdı. Alman Birliyinin Seymi Şlezviq və Holşteynin Fridrix Avqustenburqa təhvil verilməsini tələb etdi və 1863-cü ilin dekabrında onun göndərdiyi qoşunlar — Sakson və Hannover briqadaları, ardınca Prussiya və Avstriya briqadaları, cəmi 22 min nəfərdən ibarət qruplar Holstein'e girdilər. Danimarka qoşunları döyüşmədən Şlezviqə tərəf qaçdılar.

1864-cü ilə qədər Avstriya və Prussiya hökumətləri ortaq bir hərəkət haqqında razılığa gəldilər və 1864-cü il yanvarın 16-da Danimarkadan Şlezviqin keçmiş statusunu bərpa etməsini tələb etdilər. Yanvarın sonlarında Danimarka ultimatumu rədd etdi.

Fevralın 1-də Prussiya felmarşalı F. Vrangelin baş komandanlığı altında 158 silahla dəstəklənən 60 mindən çox kişinin birləşdirilmiş Prussiya-Avstriya qüvvələri (sonradan Müttəfiq ordusu genişləndirildi) Şlezviq ərazisinə girdi. Danneverk mövqeyində zəif müqavimət göstərdikdən sonra Danimarka ordusu (38 min nəfər, 277 silah) general-leytenant K. de Mesanın komandanlığı ilə 1864-cü ilin mart ayına qədər Flensburqdan keçərək Dubbel şəhəri və Frederikistan qalasına möhkəmləndirilmiş mövqelərə çəkildi. Mart ayında Prussiya-Avstriya qüvvələri qalanı mühasirəyə aldılar və aprelin 18-də fırtına ilə Dubbeli tutdular. Aprelin 29-da Danimarka qoşunları Frederisiyanı tərk edərək Als və Funen adalarına təxliyə etməyə məcbur oldular.

Müharibənin ilk dövründə dənizdə Almaniyanın sahillərini əngəlləyən daha güclü bir Danimarka donanması hakim oldu. Danimarkalıların martın 17-də Jasmundda (Rügen adası) Prussiya eskadronu və 9 mayda Helgolandda Avstriya eskadronu ilə döyüşləri qəti bir nəticə vermədi; müharibə edən hər iki tərəf onları qələbələrini elan etdi.

25 aprel 1864-cü ildə Londonda Böyük Britaniya, Fransa və Rusiyanın iştirakı ilə müharibə edən dövlətlərin missiyaları arasında sülh danışıqları başladı. İyunun 26-na qədər barışıq bağlandı. İyunun 29-da Prussiya-Avstriya qoşunları hücumlarını davam etdirdilər, Dan adaları tərəfindən möhkəmləndirilən Als adasını ələ keçirdilər və İyul ayının ortalarında Yutlandiyanın hamısını işğal etdilər. İyulun 18-də yeni barışıq bağlandı.

1864-cü il oktyabrın sonuna qədər münaqişə tam həll edildi və 30 oktyabrda Vyanada sülh müqaviləsi bağlandı. Danimarka Lauenburg, Schleswig və Holstein'a olan iddialarından imtina etdi. Şemsiyeler Prussiya və Avstriyanın ortaq mülkləri elan edildi, indi Prussiya tərəfindən idarə olunan Şlezviq, Holstein — Avstriya. Bu müharibə Almaniyanın Prussiyanın hegemonluğu altında birləşməsi yolunda vacib bir addım idi.

• Danish Military History – Schleswig Wars  (dan.)
• Danish Military History – Article about the war of 1864  (dan.)
• Danish Navy History – Account of Danish naval operations during the war of 1864  (ing.)
• The Danish army's 8th Brigade  (dan.)