Böyük Piter Breygel

Böyük Piter Breygel (təq. 1525^[1][2][…], Breda^[d], Brabant hersoqluğu^[d][3][4] – 9 sentyabr 1569, Brüssel^[4]) — hollandiyalı intibah dövrü rəssamı.

Böyük Piter Breygel
nid. Pieter Bruegel de Oude
Doğum tarixi	təq. 1525[1][2][…]
Doğum yeri	Breda[d], Brabant hersoqluğu[d], Habsburq Niderlandı[d][3][4]
Vəfat tarixi	9 sentyabr 1569
Vəfat yeri	Brüssel, Belçika[4]
Fəaliyyəti	rəssam, rəssam-qravürçü[d], boyakar[d]
Janrlar	peyzaj[4], portret[4], natürmort[4], Animalistika[4], Marina[4]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fland bölgəsinin fövqəladə övladı olan Pieter Bruegelin ("Baba" və ya "Kəndlilərin Bruegeli" deyillər) həyatı, bu gündə qaranlıq içindədir. Karel van Manderin "Schilder — boek" (1604) adlı kitabından və rəssam haqqındakı bəzi doğru və ya yanlış məlumatlardan aydın olduğuna görə Bruegel, siyasi qarışıq bir tarixi dövrdə yaşadı. Sənətinin ən yetkin və məhsuldar zamanında, həyatının son illərində, ətrafında yalnız döyüş, aclıq və səfalət gördü. Fransaya qarşı böyük döyüş (1556–1559), Hollandiya və Belçikanın azadlıq mübarizələri (sənətçinin ölümündən bir il əvvəl, 1568-ci ildə başladı), "Reform"un gətirdiyi qarışıqlıqlar, ideoloji qarşıdurmalar və ən sonunda yeddi Hollandiya əyalətinin qiyamı bir-birini izlədi.

Karel van Manderə görə Bruegel, Breda yaxınlarında bir kənddə anadan olmuşdur və soyadını bu kəndin adından aldı. Sənətçinin doğulduğu yerin, böyük bir ehtimalla doğru bilindiyinə inanılır. Van Mander, Bruegelin doğum ilini dəqiq bildirməmişdir. Ancaq, başqa məlumatlara görə sənətçinin 1525-ci illərdə dünyaya gəldiyi inanılmaqdadır. Bruegel, əvvəllər Pieter Koeck van Aalstın (1502–1550) atelyesində işlədi. Daha sonra böyük gravüraçı Hieronymus Kock-Wellensin (1510–1570) yanında işlədi. Bu arada Michelangelo və Raffaellonun əsərlərinin gravüraları üçün Anversə, Kockun atelyesinə, hesabatı hazırlamağa gələn Giorgio Ghisinin (1520–1582) sayəsində, İtalyan maniyerizminin əsərlərini tanıma imkanını əldə etdi.

Sənətçi, 1551-ci ildə Antverpendəki "Gilda di San Luca" Loncasına girdi. Yenə van Manderden əldə etdiyimiz məlumatlara görə, ertəsi il Fransa və İtaliyaya getdi. Rəssam 1552-ci ildə cənubi İtaliyada idi. Bu vaxt tablolarından birində, 1552-ci ildəki Türk hücumu zamanı yanan Reggio Kalabriya şəhərinidə canlandırdı. Bu gün, Rotterdamdaki Boymans Muzeyində olan bu əsərini, sənətçi ya eyni ildə çəkdi ya da bu hadisədən bir neçə il sonra meydana gətirdi. Ancaq şübhəsiz ki Bruegelin hər iki şəkildə də alovlar içindəki şəhəri görməsi lazım idi.

Pieter Bruegel, çox zaman Hieronymus Bosch "real deyil" anlayışından təsirləndi. Sənətçi, əsərlərinin mövzularını real peyzajlardan, kənd həyatından, folklordan və Flamand atasözlərindən almışdır. Alp Dağlarına etdiyi gəzintisindən sonra fövqəladə bir ardıcıl əsər yaratdı. Karel van Mander, sənətçinin bu səyahəti haqqında belə deyər: "Digər gəzintilərində də olduğu kimi Bruegel, Alp Dağlarında olarkən, daha sonra evə döndüyü zaman kətan və kağızlara işləmək üzrə, bütün dağları və qayaları, sanki ağlına yazdı. O, təbiətə son dərəcə bağlı idi. "

1554-cü ildə məmləkətinə dönən sənətçi, Kockun gravüralarına naxışlar çəkməyə, məcazi (simvolik) mənalı əsərlər çəkməyə başladı. Onun bu zəngin məcazi əsərləri (Böyük Balıqlar Kiçik Balıqları Yeyər, Məktəbdəki Eşşək virtues və pis xasiyyətləri, Hər Biri, Elek, 1556–1568 illəri arasında çəkilmiş əsərlərdir) bu gün belə müxtəlif müzakirələrə yol açılmaqda, hər əsərdən müxtəlif mənalar çıxarılmaqdadır. Seçdiyi mövzuların çoxu xalq ilə əlaqədar və bəzən yumor doludursa da Bruegel, Flandriya ölkəsində İntibahın qabaqcılı oldu. XVI əsr Flamand həyatının ağrılı-acılı günlərini göstərən əsərlərində böyük bir ustalıqla əks etdirmişdir.

Sənətçi, 1563-cü ildən sonra, həyatının son illərində qrafika sənəti ilə də maraqlanmağa başladı. Yenə 1563-cü ildə, Brüsselə köçdü və ustası Hieronymus Kockun qızı Mayken ilə evləndi. Son illərdə tükənmək bilməyən enerjisi ilə müqəddəs mövzulu əsərlərlə, kəndlilərin bayramları və oyunlarını canlandıran, ən tanınmış tablolarını çəkdi. Bu arada, üstündə çox gənc yaşından çalışdığı, son dərəcə gözəl əsərlərindən olan "Aylar" ardıcıllığını meydana gətirdi.

Bütün bu əsərlərdəki xəyal zənginliyi, dərin insan sevgisi, humanist və klassik vəsaitin açıq bir şəkildə və ustaca istifadəsi, Bruegelin hümanizm dünyası ilə yaxından əlaqədar olduğunu göstərir.

9 sentyabr 1569-cu ildə həyata gözlərini yuman Pieter Bruegel, Brüsseldəki Notre-Dame-de-la Şapel kilsəsinin qəbiristanlığına basdırıldı.

• Niderland atalar sözləri (tablo)