Büdcə davamlılığı

Büdcə davamlılığı — təsərrüfat subyektinin normal fəaliyyətini təmin edən büdcənin vəziyyəti.

“Maliyyə-kredit ensiklopedik lüğətinə” görə “büdcə dayanıqlığı” təsərrüfat subyektinin normal fəaliyyətini, ona həvalə edilmiş bütün səlahiyyətlərin tam və vaxtında maliyyələşdirilməsi əsasında həyata keçirilməsini təmin edən büdcənin vəziyyətidir. büdcədə nəzərdə tutulmuş xərclər, o cümlədən borcun ödənilməsi və xidmət. Büdcə davamlılığı iqtisadi agentin fəaliyyətinin maliyyə əsaslarının möhkəmliyini qiymətləndirməyə imkan verir^[1].

Büdcə davamlılığı anlayışı ümumi prinsiplər baxımından təsərrüfat subyekti üçün maliyyə dayanıqlığı anlayışına uyğundur: cari maliyyə dayanıqlığının tam əhatə olunması prinsipi. xərclər; xərclərin səmərəliliyi və qənaətcilliyi prinsipi; investisiya qoyuluşlarının məcburi həyata keçirilməsi prinsipi; gözlənilməz məsrəflərin və risklərin sığortası prinsipi. Anlayışlar öz xarakterinə, prinsiplərin məzmununa, sabitliyin miqyasına təsir edən amillərə və s^[1].

Büdcə davamlılığı yuxarıdan aşağıya qədər büdcənin istənilən səviyyəsində müəyyən edilə bilər. Eyni zamanda, stabil vəziyyətin hesablanması müddəti nə qədər uzun olarsa, öz səlahiyyətlərini həyata keçirmək və təsərrüfat subyektinin inkişafını təmin etmək üçün fəaliyyətlərin nə dərəcədə səmərəli və rasional həyata keçirilməsinin qiymətləndirilməsi bir o qədər dəqiqdir. Büdcə davamlılığının kəmiyyət və keyfiyyət xüsusiyyətlərini müəyyən etmək üçün hesablama və analitik üsullar^[1] istifadə olunur:

• əmsallar metodu;
• müqayisə metodu.

Kəmiyyət xarakteristikaları (rəqəm göstəriciləri) təsərrüfat subyektinin müəyyən dövr üçün iqtisadiyyatın müəyyən vəziyyəti altında maliyyə vəziyyətini göstərir. Keyfiyyət xarakteristikası təsərrüfat subyektinin xarici iqtisadi mühitdə baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşmaq, büdcəyə əlavə maliyyə resurslarının səfərbər edilməsinə nail olmaq qabiliyyətini aşkar edir və digər təsərrüfat subyektləri ilə müqayisə aparmağa imkan verir^[1].

Büdcə davamlılığı aşağıdakı xüsusiyyətlər və göstəricilərlə ölçülür^[1]:

• büdcə müstəqilliyi (iqtisadi agentin maliyyə yardımına müraciət etmədən maliyyə resurslarını büdcəyə səfərbər etmək imkanı) — büdcənin öz gəlirləri ilə onun xərclərinin nisbəti;
• büdcə balansı (təkcə il ərzində deyil, həm də onun daxilində (rüblər, aylar, onilliklər, həftələr üzrə) əldə edilmiş gəlir və xərclər arasında tarazlığın təmin edilməsi) - təkcə il ərzində deyil, ildaxili pul boşluqlarının həcmi bir büdcə ilinin sərhədləri, həm də gələcək dövrlər üçün;
• ödəmə qabiliyyəti (öz öhdəliklərini tam və vaxtında yerinə yetirmək qabiliyyəti);
• hesablamaların pul xarakteri;
• büdcə vəsaitlərinin xərclənməsinin səmərəliliyi;
• borcun ölçüsü və strukturu;
• büdcənin idarə edilməsinin keyfiyyəti;
• və s.

Büdcə davamlılığı imkan verir^[1]:

• təsərrüfat subyektlərinin maliyyə-iqtisadi vəziyyətini qiymətləndirmək və bu əsasda onlar üçün düzgün büdcə siyasəti qurmaq;
• investorların təsərrüfat subyektlərinin təsərrüfat fəaliyyətinə kapital qoyma riskini qiymətləndirmək;
• təsərrüfat subyektinin müflis olması barədə qərar qəbul edilərkən və məsuliyyət tədbirlərinin görülməsi prosesində nəzərə almaq.

• Maliyyə davamlılığı
• Balanslaşdırılmış büdcə