Banqladeş soyqırımı (1971)

Banqladeş soyqırımı  — Banqladeş istiqlal müharibəsi dövründə Pakistan Silahlı Qüvvələrinin 1971-ci ildə Şərqi Pakistan (indiki Banqladeş) ərazisində təşkil etdiyi və həyata keçirdiyi soyqırım. Hərbi əməliyyatlatlar deportasiya, etnik təmizləmə, kütləvi qətllər və kütləvi zorlamalar yolu ilə benqalların bütün müqavimətini qırmağa yönəlmişdi.

Banqladeş soyqırımı
Hücum yeri Şərqi Pakistan
Hücum hədəfi benqallar
Vaxt 21 mart — 16 dekabr 1971-ci il
Hücum üsulu soyqırım
Həlak olanlar 0,3—3 milyon nəfər
Təşkilatçılar Pakistan Silahlı Qüvvələri
Şərqi Pakistan Mərkəzi komitəsi
hərbiləşdirilmiş Razakar təşkilatının
hərbiləşdirilmiş Al-Badr və Al-Shams qanadı

Xarakteristika

[redaktə | mənbəni redaktə et]

26 mart 1971-ci il tarixdə Banqladeşin müstəqilliyi uğrunda müharibənin başlamasından sonra Pakistan tərəfinin həyata keçirdiyi «Projektor» əməliyyatı ilə soyqırıma start verilmişdir. Banqladeşin müstəqilliyi uğrunda Pakistan hərbiçiləri və milisləri ilə doqquz aylıq müharibə dövründə müxtəlif hesablamalara görə 30 mindən[1] 3 milyona qədər[2][3] adam öldürülmüş, 200 mindən 400 minə qədər qadın sistemli kütləvi zorlamalar kompaniyası nəticəsində zorlanmışdır. 30 milyon nəfərə yaxın mülki sakin isə ölkənin içərilərinə köçürülmüşdür. Həmçinin müharibə dövrü benqallar ilə biharilər (biharicə danışanlar) arasında etnik zəmində zorlama yeri idi. Konflikt dövründə 8-10 milyon nəfərə yaxın sakin – əsasən hindlilər, qonşu Hindistana qaçmışdır. Müharibənin ilk günlərindən etibarən ziyalılar repressiya və edamlara məruz qalmışdırlar.

Reaksiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu hadisələr Banqladeşin hər bir nüfuzlu nəşrində və qəzetində təsvir edilərkən soyqırım terminindən mütləq istifadə edilir və ölkənin milli, irqi, dini və etnik qruplarının sistemli və məqsədli şəkildə məhv edilməsi kimi qiymətləndirilir. Lakin soyqırım faktı Banqladeşin müstəqilliyi uğrunda müharibənin gedişatına təsadüf etdiyi üçün BMT nəzdindəki beynəlxalq tribunalın predmenti olmamışdır.

Həmudur Rəhman komissiyasının hesabatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Pakistan hökumətinin yaratdığı Həmudur Rəhman komissiyası[ing.] Şərqi Pakistan ərazisində 3 000 000 adamın öldürülməsi və 200 000 qadının zorlanması, dinc əhaliyə, ziyalılara, milli və dini azlıqlara münasibətdə müxtəlif vəhşiliklərin və təhqirlərin edilməsi barədə Banqladeşin iddialarını rədd etmişdir. Bununla yanaşı komissiya təsdiq etmişdir ki Pakistan hərbiçilərinin Banqladeş ərazisində fəaliyyəti nəticəsində təxminən 26 min nəfər həlak olmuşdur. Komissiyanın hesabatı Pakistan hökuməti tərəfindən təxminən 30 il ərzində məxfi saxlanılsa da 2000-ci ildə onun məzmunu barədə məlumat ölkənin və qonşu Hindistanın KİV-də ictimailəşmişdir. Banqladeşdə Həmudur Rəhman komissiyasının hesabatı kəskin tənqid edilmiş və Pakistan ordusunun hərəkətlərini təmizə çıxartmaq üçün saxtakarlıq hesab edilmişdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Bangladesh war: The article that changed history – Asia". BBC. 25 March 2010. 6 May 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2017.
  2. ↑ Samuel Totten; William S. Parsons; Israel W. Charny. Century of Genocide: Critical Essays and Eyewitness Accounts. Psychology Press. 2004. 295–. ISBN 978-0-415-94430-4. 2019-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-08.
  3. ↑ Sandra I. Cheldelin; Maneshka Eliatamby. Women Waging War and Peace: International Perspectives of Women's Roles in Conflict and Post-Conflict Reconstruction. Bloomsbury Publishing. 18 August 2011. 23–. ISBN 978-1-4411-6021-8. 21 December 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 November 2017.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Abul Barkat, An Inquiry into Causes and Consequences of Deprivation of Hindu Minorities in Bangladesh through the Vested Property Act: Framework for a Realistic Solution Publisher: PRIP Trust (2001) ASIN: B005PWD15O
  • Abul Barkat, Deprivation of Hindu Minority in Bangladesh: Living with Vested Property (Published English and Bengali languages 2008, 2009)
  • Beachler, Donald W. (2011). The Genocide Debate: Politicians, Academics, and Victims. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-11414-2
  • Brecher, Michael (2008). International political earthquakes. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-07001-5.
  • D’Costa, Bina (2010). Nationbuilding, Gender and War Crimes in South Asia. Routledge. ISBN 978-0-415-56566-0.
  • Ganguly, Sumit (2002). Conflict Unending: India-Pakistan Tensions Since 1947. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12369-3.
  • Enskat, Mike; Subrata K. Mitra; Clement Spiess (2004). Political Parties in South Asia. Praeger. ISBN 978-0-275-96832-8.