Benzaldehid

Benzaldehid - aromatik aldehidlərin ən sadəsi benzoy aldehididir: C6H5CHO.Molekul kütləsi 106,12 olan benzoy aldehidi acı badam iyi verən rəngsiz mayedir. Ərimə temperaturu -260C, qaynama temperaturu 1790C-dir. Etanolda, efirdə və başqa üzvi həlledicilərdə yaxşı həll olur.Suda pis həll olur.Uzun müddət saxladıqda havanın oksigeni ilə benzoy turşusuna çevrilərək saralır.

Benzaldehid
Molekulyar modelin şəkli
Ümumi
Kimyəvi formulu C₇H₆O[1]
Molyar kütlə 106.12 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq 1.0415 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi −26 °S
Qaynama nöqtəsi 178.1 °S
Alışma temperaturu 62 °S
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 100-52-7
PubChem 240
SMILES O=Cc1ccccc1
ChEBI 17169
ChemSpider 235

Alınması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Benzoy aldehidi acı badam yağında qlükozid (amiqdalin) şəklində rast gəlir.Benzoy aldehidini almaq üçün aşağıdakı üsullardan istifadə olunur:

  1. Toluolu manqan-peroksid və sulfat turşusu vasitəsi ilə oksidləşdirmək;
  2. benzalxloridi təbaşir və ya əhəng suyu ilə qızdırmaq;
  3. Qatterman - Kox reaksiyasına əsasən HCl və AlCl3 iştirakı ilə benzolu və dəm qazından almaq olar.

Kimyəvi xassələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Benzoy aldehidi gümüş oksidi ilə oksidləşərək, benzoy turşusuna çevrilir.Benzoy aldehidi hidroksilaminlə benzaldoksim əmələ gətirir. Benzaldehidə xlorla təsir etdikdə benzoy turşusunun xloranhidridi alınır.Ammonyakla təsir etdikdə hidramid alınır.Qələvilərin qatı məhlulu və ya spirt məhlulu ilə təsir etdikdə iki molekul benzoy aldehidindən biri benzoy turşusunun duzuna, ikincisi isə benzil spirtinə çevrilir.Benzoy aldehidi alifatik aldehidlər, ketonlar, turşular və onların duzaları ilə kondensləşərək, doymamış aromatik aldehid və ya turşular əmələ gətirir. Benzoy aldehidi aromatik aminlər və fenollarla kondensləşdikdə trifenilmetan törəmələri əmələ gəlir.

  • C6H5CHO + HCN = C6H5CH(OH)CN

Bundan əlavə, benzaldehid kondensləşmə reaksiyasına daxil olaraq digər nukleofil reagentlərlə reaksiyaya girir. Qrinyar reaktivi ilə ilə benzaldehid müvafiq ikili spirtlərə çevrilir. Qələvinin təsiri altında benzaldehid Kannissaro reaksiyasına girərək benzil spirti və benzoy turşusu əmələ gətirir.

Tətbiqi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Boyaların və ətirli maddələrin sintezində,parfümeriya-kosmetik kompozisiyaların alınmasında,qida aromatizatoru kimi,həlledici kimi, amfetamin sinetzində tətbiq edilir.

Badam turçusunun sintezində istifadə olunur.

  • boyaların, ətirlərin sintezi üçün
  • parfümeriya və kosmetik kompozisiyalarda,
  • qida aromatizatoru olaraq,
  • həlledici kimi
  • amfetamin sintezi üçün istifadə olunur.

Təhlükəsizliyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Öz-özünə alışma temperaturu 2050C.Benzaldehid gözləri və yuxarı tənəffüs yollarını qıcıqlandırır. İnsan üçün ölümcül dozası 50-60 qramdır.

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. M.Mövsümzadə, P.Qurbanov. Üzvi kimya II hissə, 198
  2. Бензойный альдегид // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
  1. ↑ benzaldehyde (ing.).