Blastema — (yun. βλάστημα, "övlad") orqanlara və ya bədən hissələrinə böyümə və bərpa oluna bilən hüceyrələr kütləsidir[1]. Tarixən blastemaların fərqlənməmiş pluripotent hüceyrələrdən ibarət olduğu düşünülürdü, lakin son tədqiqatlar göstərir ki, bəzi orqanizmlərdə blastemalar toxuma mənşəli yaddaşı saxlaya bilir. Onlar adətən orqanizmin inkişafının erkən mərhələlərində, məsələn, embrionlarda, toxumaların, orqanların və sümüklərin bərpasında aşkar edilir[2].
Bəzi suda-quruda yaşayanlar və müəyyən balıq növləri və iki növ Afrika tikanlı siçanları böyüklər kimi blastema əmələ gətirə bilər[3]. Məsələn, salamandrlar amputasiya edildikdən sonra ətrafları, quyruğu, tor qişası və bağırsaqları da daxil olmaqla bir çox orqanı bərpa edə bilirlər. Lakin heyvanların əksəriyyəti blastema əmələ gətirə bilməz[4].
Salamandrın üzvü kəsildikdə, amputasiya yerinin səthini epidermis təbəqəsi örtür. Zədədən sonra ilk bir neçə gün ərzində bu yaralı epidermis regenerasiyada mühüm rolu olan Apikal Epitel Qapağı adlanan siqnal hüceyrələrinin təbəqəsinə çevrilir[5]. Bu vaxt birləşdirici toxumadan olan fibroblastlar amputasiya səthi boyunca miqrasiya edərək yaranın mərkəzində birləşir. Bu fibroblastlar çoxalaraq yeni əzanın sələfi olan blastema əmələ gətirir.
Blastema hüceyrələri neyronlar istisna olmaqla, istənilən hüceyrə tipinə diferensiallaşa bilər. Bu o deməkdir ki, kəsilmiş aksonlar blastema hüceyrələri tərəfindən yenidən böyüyə bilər, lakin bir neyron zədələnirsə, yeni bir neyron yarana bilməz. Nəticədə sinir orqanları bərpa oluna bilmir[6].
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bir yetkin kimi bərpaedici blastemadan istifadə edə bilən bir neçə müxtəlif növ orqanizm var[7]. Bu orqanizmlərə əsas tədqiqat canlıları kimi amfibiyalar və planar yastı qurdlar daxildir. Yastı qurdlarda blastema əmələ gəlməsi üçün hər hansı regenerasiyanın baş verməsi üçün neoblastlar adlanan yetkin kök hüceyrələri lazımdır[8] . Yastı qurdlar parakrin faktorlar yaranın səthindən siqnallar verə bildikdən sonra regenerasiya üçün bu fərqlənməmiş hüceyrələrdən istifadə edirlər. Blastemadakı hüceyrələrə, həmçinin yara yerinə hərəkət edə bilən və toxumanı islahat edə bilən klonogen neoblastlar adlanır. Urodele amfibiyalarda tədqiqatlar göstərir ki, hüceyrələrin dediferensasiyası onların quyruqlarının amputasiyası və yaraların sağalmasından sonra çoxlu toxuma növləri meydana gətirə bilən blastema əmələ gəlməsinə səbəb olur[9]. Zebra balıqlarında və ümumiyyətlə, ekspertlər hələ də blastemanı həqiqətən nəyin əmələ gətirdiyinə əmin deyillər. Bununla belə, tez-tez ifadə edilən iki ümumi nəzəriyyə hüceyrənin deferensasiyası və kök hüceyrələrin yara sahəsinə cəlb edilməsidir[10].
Blastemanın meydana gəlməsi ilə ətrafların bərpası ilə əlaqəli olduğu sübut edilmiş bir neçə fərqli siqnal yolu var. Yastı qurdlarda tədqiqatlar göstərir ki, RNT müdaxiləsindən istifadə etdikdən sonra bilmişdir. Bunun qarşısının alınması blastema boyunca tərs polarite ilə nəticələnir[11].