Buveyhilər sülaləsi

Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. Lütfən, məqaləyə etibarlı mənbələr əlavə edərək onu təkmilləşdirməyə kömək edin. Mənbəsiz məzmun problemlər yarada və silinə bilər. Problemlər həll edilməmiş şablonu məqalədən çıxarmayın. Daha ətraflı məlumat və ya məqalədəki problemlərlə bağlı müzakirə aparmaq üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə diqqət yetirə bilərsiniz.

Büveyhilər (ərəb. الدولة البويهية‎; fars. آل بویه‎) — 934-cü ildən 1062-ci ilə qədər əsasən İraq, mərkəzi və cənubi İran üzərində hökmranlıq edən Deylam mənşəli şiə İran sülaləsi idi.^[1][2] Bölgədəki digər İran sülalələrinin yüksəlişi ilə birlikdə Büveyhilərin hakimiyyətinin təqribən əsri İran tarixində bəzən "İran İntermezzo" adlandırılan dövr müsəlmanların Farsları fəth etməsindən sonra Abbasi Xilafətinin hakimiyyəti ilə Səlcuq İmperatorluğu arasında bir fasilə idi.

İranda hökm sürən Buveyhilər 945-ci ildə Bağdada suveren oldular. Bundan sonra Abbasi xəlifələri Büveyhilerin icazəsiylə başda qala bildilər. Xəlifə Qaimin (1031–1075) çağırışı üzərinə Böyük Səlcuqlu dövləti hökmdarı Toğrul bəy, 1055-ci ildə Büveyhileri Bağdaddan çıxardı və Abbasilərə yenidən möhtərəmlik qazandırdı.

Büveyh hökmdarları dövləti əsasən Fars, Cibal və İraqı idarə etmişlər. Ölke üç yerə bölünmüş olduğundan üç ayrı hökmdar tərəfindən idarə edilirdi.

Fars qolu

• İmadüddövlə 934–949
• Adudüddövlə 949–983
• Şerefüddevlə 983–989
• Samsamüddevle 989–998
• Behâüddevle 998–1012
• Sultânüddevle 1012–1024
• Əbu Kalicar 1024–1048
• Abu Mansur Fülâd Sütûn 1048–1055

Səlcuqlulara daxil olmuşdur.

right|thumb|İranda X yüzildən qalma bir süslü Büveyh tabağı

Rey qolu

• Ruknüddevle 935–976
• Fahrüddevle 976–980
• Muayyadüddevle 980–983
• Fahrüddevle (tekrar) 984–997
• Mecdüddevle 997–1029

Qəznəlilərə daxil olmuşdur.

İraq qolu

• Müizzüddevle 945–967
• Izzüddevle 966–978
• Adudüddevle 978–983
• Samsâmüddevle 983–987
• Şerefüddevle 987–989
• Behâüddevle 989–1012
• Sultânüddevle 1012–1021
• Müşerrefüddevle 1021–1025
• Celâlüddevle 1025–1044
• Ebû Kalicar 1044–1048
• El-Melikü’r-Rahim 1048–1055

Səlcuqlulara daxil olmuşdur.

Bəzi kiçik bölgələri idarə esən Büveyhi hökmdarlarıdır.

Bəsrə Büveyhləri

• Ziyaəddövlə 980-?

Fars Büveyhlərinə qatılmışdır.

Həmədan Büveyhləri

• Muayyadüddevle 976–983
• Şamsüdevle 997–1021
• Samaüddevle 1021–1024

Kerman Büveyhleri

• Kavamüddevle 1012–1028

Fars Büveyhlərinə qatılmışdır.

Xuzistan Büveyhleri

• Tacüddevle 980-?

Fars Büveyhlərinə qatılmışdır.

• İran Ansiklopedisi

1. ↑ Sajjadi, Sadeq; Asatryan, Mushegh; Melvin-Koushki, Matthew. "Būyids". In Madelung, Wilferd; Daftary, Farhad (eds.). Encyclopaedia Islamica Online. Brill Online.
2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-10.