Cem Sultan türbəsi

Cem Sultan Türbəsi — başda Sultan II Muradın türbəsi olmaqla Muradiyə külliyəsində[1] yerləşən bir çox türbələrdən biridir. Çoxu sənət baxımından üstün dəyərdə olan bu türbələr arasında Cem Sultan Türbəsi quruluşu və daxili bəzəməsi baxımından ən gözəlidir. Kitabəsi olmayan türbə, günbəz içindəki naxışlarda olan "Sultan Mustafa" və "rəhmətullah" yazılarından aydın olduğuna görə Fateh Sultan Mehmetin böyük oğlu Şahzadə Mustafa üçün tikilmişdir. Ancaq macəralı bir sürgün həyatından sonra 1495-ci ildə İtaliyada ölən Cem Sultanın cənazəsi 1499-cu ildə yurda gətirildikdən sonra burada dəfn edilmiş və türbə daha məşhur olduğu üçün onun adı ilə tanınmışdır[2].

Cem Sultan türbəsi
Xəritə
40°10′40″ şm. e. 29°03′59″ ş. u.HGYO
Ölkə  Türkiyə
Şəhər Bursa
Yerləşir Bursa
Aidiyyatı Osmanlı imperiyası
Tikilmə tarixi 1479
Üslubu Osmanlı memarlığı
Vəziyyəti fəaliyyət göstərir
Cem Sultan türbəsi (Türkiyə)
Cem Sultan türbəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Memarlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici quruluşu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türbə hər kənarı 7 mt uzunluğunda bir altıbucaqlı formada inşa edilmişdir. Tikinti materialı kimi Bursadakı Türk arxitekturasında göründüyü kimi, daş və kərpic istifadə edilmişdir. Divarlarda iki sıra kərpic sonra tək sıra daş gəlir. Bunların aralarında da dikinə qoyulmuş bir kərpic var. Yalnız girişin mərmərdən iki yəni divarlı bir dəhliz halında qorunduğu görülür. Kənara bir Türk kəmərilə açılan bu geniş dəhlizin üstündə çox daşqın taxta bir saçaq var. İki yan divarda da pəncərələr açılıb. Türbə məkanı hər cəbhədəki altlı- üstlü pəncərələrdən işıq alandan başqa mehrab üstündə də bir pəncərə var. Həmçinin günbəz halqasında da pəncərələr var. Əkrəm Haqqı Ayverdiye görə gips pəncərələrin camlan adətən türbənin ilk quruluşundan qalmışdır. İçəridə divarların hər bir üzü "Bursa kəməri" ilə düzəldilmiş və bunların içinə qiblə istiqamətində bir mehrab, digər dördündə ikiqat pəncərələr yerləşir. Tağ keçidi binanı hər tərəfdən dolaşan prizma şəklindəki badamlarla təmin olunmuşdur[3].

Daxili quruluşu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cem Sultan Türbəsini Türk sənəti baxımından əhəmiyyətli edən daxilinin bəzədilməsidir. Divarlar alt sıradakı pəncərələrin üst söveleri səviyyəsinə qədər altı guşəli firüzə rəngli çinilərlə örtülmüşdür. Aralarda az sayda tünd lacivərd saxsılar də istifadə edilmişdir. Üzərində qızıl bəzəkli bir çərçivə ilə ortalarında yenə qızıl bəzəkli damğa üsulu ilə çap olunmuş nişanlar var. Kənar zolaqları isə çiçəkli və rumilidir. Mehrabın mukarnaslı yaşmaya lacivərd rəngli çinilərlə bəzənmişdir. Mehrabın iki tərəfində fronton içində müsenna bir bəsmələ ilə aşağılarında celi-sütüsle "Allahı ha-liku külli şey və huva əla külli şey" ifadəsi yazılmışdır. Divarların üst hissələri, kəmərlər və araları təbil zolağı, günbəz isə tamamilə qələm İşi naxışlarla bəzədilmişdir. Günbəz ətəyində Besmele-i Şerif ile Âyetü'l Kürsi yazılmışdır. Günbəz səthinin xətai və rumi motivlər tutur. Bunların aralarında kiçik kartuş içlərində "Sultan Mustafa" adı yazılıbdır. Bir silsilə təşkil edən altı nişanın aralarında da on iki dəfə "rəhmətullah" yazısı təkrarlanır. Mehrab divarı şon dərəcə zəngin olaraq demək olar ki, boşluq qalmayacaq şəkildə yazılar və naxışlarla bəzənmişdir. Pəncərəli divarlarda, üst pəncərələrin iki yanlarında, cüt qulplu bir saxsıdan çıxan stilizə edilmiş bir böyük bitki motivləri yerləşir. Çiçəklər və qaraçöhrə xatırladır şəkildə olan bu motivlərin divardan 2–5 mm qədər daşıdığı müəyyən edilmişdir. Bu çox zəngin qələm işi naxışların tamamilə olmasa da qismən gec dövrdə yeniləndiyi əsasən qəbul olunsa da, bunun nə dərəcədə olduğu qədər də açıq şəkildə anlaşılmır. Nəticə olaraq bu türbənin iç bəzəməsi, bir bütün halında XV əsrin türk iç bəzəmə sənətini və estetikanı mükəmməl əks edən bir nümunə olaraq qəbul edilir.

Türbənin taxta kündekari qapılar da səliqəli və keyfiyyətli bir sənətkarlığa malikdir. Bunların lövhələrinə oyma çiçək və yarpaq motivləri işlənmişdir. Qanadların dəmir kuşaklan da relyeflərlə bəzənmişdir.

Adsız məzarlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türbənin içindəki eyni böyüklükdə dörd məzardan biri Şahzadə Mustafaya, digəri Cem Sultana, üçüncüsü II Bəyazidin oğlu Şahzadə Abdullaya, dördüncüsü isə yenə II Bəyazidin oğlu Şahzadə Aləmşaha aid olaraq göstərilir. Sənduqədə lövhələr olmadığından hansının kimə aid olduğu qəti olaraq bilinmir. Giriş dəhlizi kəmərinin iki tərəfində görülən 8 sm çapında güllə doldurulmuş oyma səkkizbucaqlı, binanın memarının adını qoymaq üçün edildiyini irəli sürməkdə, amma bu proqnozunu dəstəkləyəcək heç bir mənbə yoxdur.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Cem Sultan türbəsi ilə əlaqəli mediafayllar var.
  1. ↑ "Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından başlatılan Muradiye Külliyesi'nin restorasyon çalışmalarında 150 yıllık bir gerçek ortaya çıktı". 2019-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-02.
  2. ↑ "Şehzade Mustafa ve Cem Sultan Türbesi (Osmangazi)". 2015-04-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-02.
  3. ↑ "CEM SULTAN TÜRBESİ". 2019-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-02-02.