Dövlət vergi siyasəti

Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə kateqoriyalar əlavə edərək töhfə verə bilərsiz.

Dövlət vergi siyasəti—dövlətin maliyyə siyasətinin tərkib hissəsi olan vergilər və ödənişlər sahəsində dövlət tədbirləri sistemi^[1]. O, vergi növlərinin seçimində, vergi dərəcələrinin dəyərlərində, vergi ödəyicilərinin və vergitutma obyektlərinin dairəsində, vergi güzəştlərində ifadə olunur^[2].

Dövlətin vergi siyasəti həm mikroiqtisadi, həm də makroiqtisadi aspektlərə malikdir.Makroiqtisadi aspektlər toplanan vergilərin ümumi məbləğinə aiddir ki, bu da iqtisadi fəallığın səviyyəsinə mənfi təsir göstərə bilər; fiskal siyasətin tərkib hissələrindən biridir.Mikroiqtisadi aspektlər kapital (kimin vergiyə cəlb edilməsi) və bölgü səmərəliliyi (yəni, hansı vergilərin müxtəlif iqtisadi fəaliyyətlərin məbləğlərinə təhrifedici təsir göstərəcək) məsələlərinə aiddir.

Dövlətin vergi siyasətinin seçimi ölkənin sosial-iqtisadi sistemindən, iqtisadiyyatının vəziyyətindən və maliyyə vəziyyətindən asılıdır.Vergi siyasəti tədbirlərinə müxtəlif qanunlar, xüsusən də əsas kapitalın sürətləndirilmiş amortizasiyasını tənzimləyən, yerin təkinin tükənməsinə ehtiyatlar, ayrı-ayrı müəssisə və sahələrin vergidən (tam və ya qismən) azad edilməsi daxil ola bilər. Vergi siyasəti tədbirləri sistemindən investisiyaların stimullaşdırılması və regional siyasətin aparılması üçün istifadə oluna bilər^[1]. Vergi siyasətinin mühüm vəzifəsi vergi qanunvericiliyində müəssisələrə vergi ödəməkdən yayınmağa imkan verən boşluqların aşkar edilməsidir^[3].

Vergi siyasətinin mühüm vəzifəsi vergi qanunvericiliyində müəssisələrə vergi ödəməkdən yayınmağa imkan verən boşluqların aşkar edilməsidir^[3].

Vergi tənzimlənməsinin məqsədlərindən asılı olaraq bir çox tədqiqatçılar dövlətin vergi siyasətinin aşağıdakı formalarını fərqləndirirlər^[4]

• Maksimum vergilər siyasəti vergilərin sayının artırılmasına, vergi dərəcələrinin artırılmasına, vergi güzəştlərinin azaldılmasına yönəlib.
• İqtisadi inkişaf siyasəti sahibkarların vergi yükünün azaldılması və dövlət xərclərinin, ilk növbədə, sosial proqramların azaldılması ilə əlaqələndirilir.
• “Qarışıq” siyasət dövlətin sosial öhdəliklərini yerinə yetirməsi üçün vergilərin yüksək səviyyədə olmasını təmin edən əvvəlki iki formanın birləşməsi ilə xarakterizə olunur.

A. V. Aronov və V. A. Kaşin vergi siyasətinin liberal-məhdud və sosial yüklü modellərini fərqləndirirlər.Liberal-məhdud model əmtəə istehsalının artırılmasına, yeni xarici bazarlara çıxmasına və genişlənməsinə, özəl təşəbbüslə əhalinin gəlirlərinin artırılmasına yönəlib.Bu model vergidən azadolmaların maksimum səviyyəsinə ciddi riayət edilməsi, geniş investisiya stimullarının təmin edilməsi, iqtisadi fəaliyyətə dövlət müdaxiləsinin məhdudlaşdırılması ilə xarakterizə olunur.Eyni zamanda, belə vergi siyasətinin həyata keçirilməsi sosial müavinətlərin və təminatların azalmasına gətirib çıxarır.Tədqiqatçıların fikrincə, bu siyasət hazırda Hindistan, Çin, Cənub-Şərqi Asiya ölkələri, Braziliya, Meksika və bəzi başqa dövlətlər tərəfindən həyata keçirilir.Sosial yüklü modelin prioritetləri istehlak tələbinin saxlanılması, ixracın yüksək payı, maliyyə kapitalının genişləndirilməsi, əhalinin məşğulluğunun təmin edilməsi və gəlirlərin bölüşdürülməsində qeyri-bərabərliyin azaldılması, struktur siyasətinin həyata keçirilməsidir.Belə vergi siyasəti yüksək səviyyədə sosial təminat saxlayan dövlətlərə xasdır və buna görə də yüksək vergi dərəcələri ilə xarakterizə olunur^[5].

Vergi siyasəti elmi XVI əsrin birinci yarısında yaranmağa başladı.