Davranış strategiyası

Davranış strategiyası (ing. Behavioral strategy) — iqtisadi subyektlərin (fərdlər, şirkətlər, dövlətlər və s.) mövcud şərtlərə və bazar mühitinə uyğun şəkildə qərar qəbul etmə modellərini və hərəkət metodlarını müəyyən edən planlı yanaşmadır. Bu strategiya, iqtisadi məqsədlərə çatmaq üçün istifadə olunan davranış qaydalarını, rasionallıq və emosional reaksiyalar kimi amilləri nəzərə alır.[1]

Əsas istiqamətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqtisadiyyatda davranış strategiyasının əsas istiqamətləri mövcuddur.[2]

İstehlakçı davranışının təhlili

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqtisadi subyektlər istehlakçıların qərarlarına təsir edən amilləri başa düşmək üçün davranış strategiyalarını hazırlayır. Psixoloji amillər, sosial normlar, adətlər, və fərdi motivlər istehlakçıların alış-veriş vərdişlərinə təsir edir. Bu strategiyalar vasitəsilə şirkətlər müştərilərin davranışlarını qabaqcadan təxmin edə bilir və məhsul strategiyalarını buna uyğun qurur.[3]

Qiymətlərin formalaşdırılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davranış iqtisadiyyatında qiymətlərin formalaşdırılması ilə bağlı strategiyalar əsas rola malikdir.[4] Məsələn, bir məhsul üçün endirim təklif etmək və ya rəqiblərdən fərqli qiymət seqmentində yer almaq, istehlakçı davranışını təsir edə bilər.[5] Bəzən istehlakçılar məhsul və ya xidmətin qiymətindən çox, onun dəyəri və təklif etdiyi "emosional fayda" ilə əlaqədar qərarlar qəbul edirlər.

Rasional və qeyri-rasional davranışın nəzərə alınması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davranış iqtisadiyyatı, insanların hər zaman rasionallığa uyğun qərar vermədiklərini göstərir. Emosiyalar, vərdişlər və təsir altında qalma halları qərar qəbul etmədə mühüm rol oynayır.[6] Davranış strategiyası bu amilləri nəzərə alaraq daha düzgün proqnozlar verməyə və uyğun fəaliyyət strategiyaları hazırlamağa kömək edir.[7]

Risk və qeyri-müəyyənlik şəraitində qərar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davranış iqtisadiyyatı göstərir ki, insanlar risk və qeyri-müəyyənliklə üzləşdikdə qeyri-rasional davranışlara meylli ola bilərlər. Məsələn, investisiya qərarları verilərkən iqtisadi subyektlər bəzən əsl dəyəri deyil, şəxsi qorxularını və gözləntilərini nəzərə alırlar. Bu da strategiyanın risklərin düzgün qiymətləndirilməsi və idarə olunması istiqamətində qurulmasını tələb edir.[8]

Uzunmüddətli münasibətlər və etibarın qurulması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İqtisadi davranış strategiyası, uzunmüddətli münasibətlərin, yəni şirkət-müştəri, işçi-işəgötürən, dövlət-vətəndaş münasibətlərinin qorunması və inkişafı üçün də vacibdir.[9] Məsələn, müştərilərin brendə olan etibarı davranış strategiyasına əsaslanaraq artırılır və uzunmüddətli əlaqələr formalaşdırılır.[10]

Beləliklə, iqtisadiyyatda davranış strategiyası, ənənəvi iqtisadi modellərdən fərqli olaraq daha kompleks insan davranışlarını və qərar qəbuletmə proseslərini nəzərə alaraq təşkil olunur. Bu strategiyalar iqtisadi qərarların daha effektiv, real və çevik olmasını təmin edir.[11]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Powell, Thomas C.; Lovallo, Dan; Fox, Craig R. "Behavioral Strategy". Strategic Management Journal. 32 (13). 2011: 1369–1386. doi:10.1002/smj.968. ISSN 0143-2095. JSTOR 41261800.
  2. ↑ Felin, Teppo; Foss, Nicolai J.; Ployhart, Robert E. "The Microfoundations Movement in Strategy and Organization Theory". Academy of Management Annals. 9 (1). 1 January 2015: 575–632. doi:10.5465/19416520.2015.1007651. ISSN 1941-6520. 13 November 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 November 2024.
  3. ↑ Stanyer, Peter. Guide to investment strategy : how to understand markets, risk, rewards and behaviour. London: Economist in association with Profile Books. 2006. ISBN 978-1-84765-023-8. OCLC 124051284.
  4. ↑ Simon, Herbert (1976). "The Information Storage System Called Human Memory". Neural Mechanisms of Learning and Memory - Models of Thought. 1 (1): 66–83 – via Carnegie Mellon
  5. ↑ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2002". NobelPrize.org. 2021-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-06-25.
  6. ↑ "Daniel Kahneman: Psychology for Behavioral Finance". CFA Institute Enterprising Investor. 2012-05-14. İstifadə tarixi: 2021-06-25.
  7. ↑ Reyna VF, Broniatowski DA, Edelson SM. Viruses, Vaccines, and COVID-19: Explaining and Improving Risky Decision-making. J Appl Res Mem Cogn. 2021 Dec;10(4):491-509. doi: 10.1016/j.jarmac.2021.08.004. Epub 2021 Dec 13. PMID 34926135; PMCID: PMC8668030.
  8. ↑ Schrager, James E.; Madansky, Albert (2013-01-01). "Behavioral strategy: a foundational view". Journal of Strategy and Management. 6 (1): 81–95. doi:10.1108/17554251311296576. ISSN 1755-425X.
  9. ↑ Anwar, Jamil; Bibi, Aqsa; Ahmad, Nisar (2021-01-01). "Behavioral strategy: mapping the trends, sources and intellectual evolution". Journal of Strategy and Management. 15 (1): 140–168. doi:10.1108/JSMA-01-2021-0002. ISSN 1755-425X.
  10. ↑ Hadjisotiriou, S. M. (2023). "Decision Making Under Deep Uncertainty for Pandemic Policy Planning". Health Policy. 133
  11. ↑ Foss, Nicolai J. "Behavioral Strategy and the COVID-19 Disruption". Journal of Management. 46 (8). November 2020: 1322–1329. doi:10.1177/0149206320945015. ISSN 0149-2063. 2024-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-12.