Daxili nəzarət

Maliyyə nəzarəti
Nəzarət
Maliyyə nəzarətinin növləri
Maliyyə nəzarətinin metodları
Maliyyə nəzarətinin istiqamətləri
Sənaye üzrə maliyyə nəzarəti
Təftiş və cinayət prosesi
Mühasibat uçotu

Daxili nəzarət — ümumi mənada müəssisənin idarəetmə orqanı və ya digər işçiləri tərəfindən aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi ilə bağlı məlumat əldə etmək üçün həyata keçirilən proses kimi müəyyən edilir[1]:

  • Fəaliyyətin səmərəliliyi və rasionallığı.
  • Maliyyə hesabatının etibarlılığı.
  • Qanun və qaydalara uyğunluq.

Daxili nəzarət anlayışı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mühasibat uçotunun əsas funksiyalarından biri maliyyə nəzarəti üçün zəmin yaratmaqla mülkiyyətçinin mənafeyinin müdafiəsini təmin etməkdən ibarət olan onun müdafiə funksiyasıdır. Bununla belə, qoruyucu funksiyanın həyata keçirilməsi nəzarəti həyata keçirmək üçün vasitələrin mövcudluğunu tələb edir. İlk növbədə, bu, daxili nəzarətdir.

Daxili nəzarət dedikdə, müəssisə rəhbərliyi tərəfindən təşkil edilən və bütün işçilər tərəfindən təsərrüfat əməliyyatları zamanı öz xidməti vəzifələrini ən səmərəli şəkildə yerinə yetirmək məqsədi ilə müəssisədə həyata keçirilən tədbirlər sistemi başa düşülür. Bu, təkcə auditorun deyil, müəssisənin bütün idarəetmə aparatının işi olduqda, təşkilatın nəzarət və audit bölməsinin fəaliyyətini deyil, həm də hərtərəfli nəzarət sisteminin yaradılmasını nəzərdə tutur.

Effektiv daxili nəzarət sistemini inkişaf etdirərkən müəssisə rəhbərliyi aşağıdakı məqsədləri qoyur:

  • biznesi etibarlı məlumatlarla təmin etmək,
  • aktivlərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi,
  • informasiyanın mühafizəsinin təmin edilməsi,
  • iqtisadi fəaliyyətin səmərəliliyinin təmin edilməsi,
  • mühasibat uçotunun qəbul edilmiş uçot siyasətinə uyğunluğunu təmin etmək,
  • maliyyə hesabatlarının tərtibi və təqdim edilməsi qaydalarına riayət olunmasının təmin edilməsi[2].

Müəssisədə daxili nəzarət üç elementdən ibarətdir:

  • nəzarət mühiti,
  • mühasibat uçotu sistemi,
  • nəzarət prosedurları.

Daxili nəzarətin elementləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Daxili nəzarətin elementləri onun təşkilati-iqtisadi mexanizminin tərkib hissələridir. Elementlər fəaliyyət miqyasından və idarəetmənin xüsusiyyətlərindən asılı olaraq təşkilatlar tərəfindən müstəqil olaraq təyin olunur.

Daxili nəzarətin elementləri:

  • Nəzarət mühiti.
  • Riskin qiymətləndirilməsi.
  • Daxili nəzarət prosedurları.
  • İnformasiya mühiti (informasiya və kommunikasiya).
  • Daxili nəzarətin qiymətləndirilməsi[3].
  • Nəzarət subyektləri.
  • Nəzarətin məqsədi, subyekti və obyektləri.
  • Nəzarətin hədləri[4].
  • Hüquqi baza.
  • Daxili nəzarətin nəticələri[5].

Daxili auditdən fərqi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Daxili nəzarət anlayışı daxili auditdən daha ümumi anlayışdır, baxmayaraq ki, onlar tez-tez bir-birini əvəz edir. Beləliklə, bank işi sahəsində daxili auditin vəzifəsi maliyyə hesabatlarının düzgünlüyünü yoxlamaqdan ibarətdir və daxili nəzarətə maliyyə risklərinin qiymətləndirilməsi tədbirləri də daxildir[6].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "«Internal Control — Integrated Framework». Committee of Sponsoring Organizations (COSO)". 2009-02-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-02-09.
  2. ↑ Малолетко А.Н. Контроль и ревизия : учеб.пособие. Москва: КНОРУС. 2006. 93–97. ISBN 5-85971-433-5.
  3. ↑ Информация Минфина России № ПЗ-11/2013 «Организация и осуществление экономическим субъектом внутреннего контроля совершаемых фактов хозяйственной жизни, ведение бухгалтерского учёта и составления бухгалтерской (финансовой) отчётности»
  4. ↑ Филевская Н.А. Процесс внутреннего аудита корпоративного управления (PDF). Ульяновск: УлГУ. под. ред. Н.П. Абаевой. 2014. ISBN 978-5-9795-1298-3.
  5. ↑ "Сущность и элементы внутреннего контроля" (rus). 2022-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-07.
  6. ↑ И. М. Малышевская. Внутренний контроль в банке: проблемы и парадоксы.