Dollarlaşma

Dünyada rəsmi beynəlxalq valyuta istifadəsi.
  ABŞ dolları istifadəçiləri, Birləşmiş Ştatlar daxil olmaqla
  ABŞ dollarına indekslənmiş valyutalar
  Avro istifadəçiləri, Avrozona daxil olmaqla
  Avroya indekslənmiş valyutalar

  Avstraliya dolları istifadəçilər, Avstraliya daxil olmaqla
  Hindistan rupisi istifadəçilər və indekslənmişlər, Hindistan daxil olmaqla
  Yeni Zellandiya dolları istifadəçilər, Yeni Zellandiya daxil olmaqla
  Funt sterlinq istifadəçilər və indekslənmişlər, Birləşmiş Krallıq daxil olmaqla
  Rus rublu istifadəçilər, Rusiya və digər ərazilər daxil olmaqla
  Cənubi Afrika Randı istifadəçilər (CMA, Cənubi Afrika Respublikası daxil olmaqla)

  Xüsusi Borcalma Hüququ yaxud digər
  Ölkə daxili vahidlərin qonşu valyutadan istifadəsi

Dollarlaşma (ing. Dollarization) — İqtisadi subyektlərin milli valyuta ilə yanaşı yaxud əvəzinə digər ölkənin valyutasından istifadəsi. [1]

Dollarlaşmanın növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Dollarlaşmanın formaları [2]
Adı İzahı
Tam dollarlaşma Xarici valyutanın qanuni pul vahidi kimi istifadə olunmasıdır.
Qismən dollarlaşma Milli valyutanın qanuni pul vahidi olduğu, ancaq əməliyyatlarda xarici valyutadan da istifadə olunması halıdır.
Real dollarlaşma Qiymətlərin və əmək haqqlarının rəsmi, yaxud qeyri-rəsmi şəkildə xarici valyutada indekslənməsi kimi izah olunur.
Pul əvəzetmə Milli pulun ödəniş vasitəsi kimi funksiyasının xarici valyutaya ötürülməsidir.
Aktiv dollarlaşması İqtisadi subyektlərin sərvət saxlamaq üçün yığım vasitəsi olaraq xarici valyutaya üstünlük verməsidir.
Öhdəlik dollarlaşması Firmaların, ev təsərrüfatlarının və hökumətin xarici valyuta ilə borc almasıdır.
Maliyyə dollarlaşması Aktiv və öhdəlik dollarlaşmasının birlikdə müşahidə olunduğu haldır.

Dollarlaşmanın səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dollarizasiyanın əsas səbəbi digər ölkələrin valyutasının milli valyutaya nisbətdə daha stabil olmasıdır. Dollarizasiyanın mənfi cəhəti isə digər ölkənin valyutasını qəbul etməklə ölkənin monetar siyasəti həyata keçirə bilməməsidir.[1]

Azərbaycanda dollarlaşma

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2020-ci il fevralın 1-nə əsasən fiziki şəxslərin banklarda yerləşdirilən əmanətlərinin 4 388,6 mln. manatı və ya 51,1%-i xarici valyutadadır [3]. O cümlədən, eyni dövrdə ARDNF tərəfindən 543,4 mln. ABŞ dolları məbləğində vəsait satılıb (Satılan miqdar cari ilin yanvar ayı ilə müqayisədə 81%, ötən ilin fevral ayı ilə müqayisədə isə 71,8% çoxdur) [4] . Yığımların bu həddi və nağd dollar alışındakı artım onu deməyə imkan verir ki, respublikada "aktiv dollarlaşması" (İqtisadi subyektlərin yığım vasitəsi kimi xarici valyutadan istifadə etməsi) adlanan proses getməkdədir.[5]

İqtisadçı Nicat Muradzadə, Azərbaycanda dollarlaşma mühitini şərtləndirən spesifik amilləri 3 faktorla xarakterizə edir:

1. İqtisadi institutlara olan inamın dərəcəsi

2. Ekzogen iqtisadi proseslər

3. İqtisadi savadlılığın səviyyəsi [5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 MALİYYƏ BAZARLARI TERMİNLƏRİNİN İZAHLI LÜĞƏTİ Bakı, «NURLAR» Nəşriyyat-Poliqrafiya Мərkəzi, 2010,s.71
  2. ↑ Böyük İqtisadi Ensiklopediya, 1-ci cild, s.533
  3. ↑ Fins.az. "Banklarda xarici valyutada olan əmanətlərin miqdarı azalıb".[ölü keçid]
  4. ↑ Apa.az. "ARDNF fevralda valyuta satışını artırıb". 2023-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-03.
  5. ↑ 1 2 Nicat Muradzadə. "Dollarlaşma ölkəmiz üçün nə dərəcədə təhlükəlidir?". 2021-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-03.