Etilendiamin
Etilendiamin (1,2-diaminoetan) H2NCH2CH2NH2 – amin sinfinə aid üzvi maddədir.
| Etilendiamin | |
|---|---|
 | |
| Ümumi | |
| Sistematik adı | etilendiamin |
| Kimyəvi formulu | C2H8N2 |
| Molyar kütlə | 60.1 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 0,899 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 11 °C °S |
| Qaynama nöqtəsi | 117-119 °C °S |
Xassələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ammiak iyi verən rəngsiz maye, nəmli hava ilə əlaqədə tüstülənir . T qay. 116.5 oC, T ər. 8.5 oC, sıxlıq 0.899 q/sm3 (20oC). Etilendiamin suda yaxşı həll olur (məhlulun qızdırılması ilə), etanolda daha zəif, efirdə bir qədər pis, benzol və digər karbohidrogenlərdə isə heç həll olmur. Güclü əsasdır. Tərkibində iki aminoqrup olduğu üçün turşularla iki sıra duz əmələ gətirir. Bəzi metallarla (məsələn Cu, Mn, Co) kompleks birləşmələr əmələ gətirir. Etilendiamindinitrat qızdırıldıqda etilendinitraminə çevrilir ki, bu da partlayici maddədir. Kondensasiya reksiyasına girir: yüksək temperatur və təzyiqdə katalizator iştiraki ilə piperazinə, 1,2-diketonlarla - 2,3-dihidropirazinlərə; moçevina ilə reaksiyası zamanı – etilenmoçevinaya (2-imidazolinona) çevrilir.
Alınması
[redaktə | mənbəni redaktə et]Etilendiaminin sənayedə alınmasının əsas metodu ammoniyakın dixloretanla qarşılıqlı təsiridir.
Bundan başqa onu monoetanolaminin ammoniyakla qarışığının katalitik hidratlaşmasından almaq olar. 150-230oC.
Etilendiaminin başqa metodlarla sintezinə etilenin ammoniyakla və ya formaldehidin ammoniyak sianohidrogenlə reaksiyası aiddir.
Toksikliyi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Toksikdir. Etilendiamin dərini və yuxarı nəfəs yollarını qıcıqlandırır. Onun buxarlarının atmosfer havasındakı son hüdudu 0.03 mq/m3, iş sahəsində 2 mq/m3, su hövzələrində isə 0.2 mq/m3.
Tədbiqi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Etilendiamindən onun xlorsirkə turşusu ilə təsirindən etilendiamintetrasirkə turşusunun alınması üçün istifadə edilir. Onun yağlı turşularla düzları tekstil sənayesində yümşaldıcı agent kimi , eyni zamanda etilendiamin rənglərin və emulqatorların, latekslərin, plastifikatorların, fungisidlərin stabilizatorlarının, dərman preparatlarının (suprastin, eufillin, ranitidin) istehsalında tətbiq olunur.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Зефиров Н.С. и др. т.5 Три-Ятр // Химическая энциклопедия. — М.: Большая Российская Энциклопедия, 1998. — 783 с. — ISBN 5-85270-310-9.
- Кремлёв А. М., Менделеев Д. И.,. Этилендиамин // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.