Falco cherrug

Ütəlgi qızılquş
Ütəlgi qızılquş
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Ranqsız: Amorphea Ranqsız: Obazoa Ranqsız: Opisthokonta Ranqsız: Holozoa Ranqsız: Filozoa Aləm: Heyvanlar Yarımaləm: Eumetazoylar Klad: ParaHoxozoa Klad: İkitərəflisimmetriyalılar Klad: Nephrozoa Tipüstü: Sonağızlılar Tip: Xordalılar Sinif: Quşlar İnfrasinif: Yenidamaqlılar Klad: Neoaves Klad: Passerea Klad: Telluraves Klad: Australaves Klad: Eufalconimorphae Dəstə: Qızılquşkimilər Fəsilə: Qızılquşlar Yarımfəsilə: Qızılquşlar Cins: Qızılquş Növ: Ütəlgi qızılquş
Beynəlxalq elmi adı
	Falco cherrug J.E.Gray, 1834[…];
ITIS	175633
NCBI	345164
EOL	45514168
FW	373316

Ütəlgi qızılquş (lat. Falco cherrug) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir.^[3]

Təsviri

Qarğadan az iridir (0,8-1,1 kq). Bel tərəfi paslı-qonur, qarın tərəfi isə ağdır, amma üzərində damcı formalı naxışlar uzanır. Quyruğu uzundur, tünd qəhvəyi və sarı rəngli köndələn zalaqları var. Ayağı sarıdır.

Yayılması həyat tərzi

Avropada və Asiyada yayılıb, qışlamaq üçün Şimali Afrikaya qədər miqrasiya edir. Azərbaycana qışlamaq üçün gəlir və miqrasiya edən bəzi populyasiyası buradan keçir (oktyabrda və martda).

Yaşayış yeri və həyat tərzi

Seyrək ağac və qaya olan açıq sahələrdə yaşayır. Sıx meşədə olmur. Əsas yemi siçanabənzər gəmiricilər və torağaydan tutmuş zağcaya və boz vağa qədər quşlardır. Quşları havada ovlayır. Ələ öyrədilmiş ütəlgi qaz da ovlaya bilir

Sayı və azalma səbəbi

1950-ci illərə qədər miqrasiya vaxtında çox, qışda adi saylı olub. Son 50 ildə miqrasiya vaxtında adi saylı olub, qışda isə nadir qalıb. XX əsrin axırında 56, 10 il sonra isə 25 qışlayan quş sayılıb. Miqrant populyasiyasının sıxlığı az-çox sabitdir.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Uzun müddət ovçu quş kimi istifadə edilməsi, XIX-XX əsrlərdə "zərərli" quş kimi tələf edilməsi, yem obyektlərinin (gəmiricilər) zəhərli olması, gecələməsi və dincəlməsi üçün yararlı olan tək-tək hündür ağacların qırılması.

Qorunması üçün qəbul edilmiş tədbirlər

Ovlanması və satışı qadağandır. Respublikanın və Naxçıvan MR-in Qırmızı kitablarına daxil edilib. CİTES, Bern və Bonn konvensiyalarına daxildir. Beynəlxalq miqyasda qorunur.

Qorunması üçün məsləhət görülmüş tədbirlər

Son 30-40 ildə miqrant quşların sayı ciddi dəyişmədiyi üçün hələ ki, əlavə tədbirə ehtiyac yoxdur. Lakin ekoloji maarifçilik güclənməlidir.

İstinadlar

↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
↑ "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.

Həmçinin bax

[_6ebc3fddbd22e7b4-1] Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.

[_945d40a3d19c53f5-2] IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3

[3] "Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar". 2013-07-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-04-22.

[3]

[1]

[2]