Frilanser

Frilanser (ing. freelancer) – ştatdankənar işçi ya da sərbəst işçi mənasını ifadə edən ingilis mənşəli ifadə.

Bu termin daha çox təkbaşına işləyən və sərbəst iş rejiminə sahib şəxslər üçün istifadə olunur. Müasir dövrdə geniş yayılmış iş üslublarından biridir. Frilanserlər işləri daha çox hər hansı bir 3-cü dərəcəli agentliklərdən və ya veb-səhifələrdən əldə edirlər.

Frilanserlər bu iş rejimini daha çox sərbəst iş saatlarına, rahat və azadlığı üçün üstünlük verirlər. Bir başqa səbəb isə daimi iş yeri tapa bilməyən və ya əlavə gəlir əldə etmək istəyən şəxslər tərəfindən seçilir. Frilanserlərin üstünlük təşkil etdiyi sahələr: musiqi, yazı, kompüter proqramlaşdırması, veb dizayn, qrafik dizayn, tərcümə kimi peşələrdir.

Frilanser çox vaxt xidmətlərini özü təklif edir — ixtisaslaşmış onlayn resurslarda, qəzet reklamları vasitəsilə və ya ağızdan-ağıza, yəni şəxsi əlaqələrdən istifadə etməklə. Freelancing xüsusilə jurnalistika (və mətnlərin yazılması ilə bağlı digər fəaliyyət formaları), hüquq, kompüter proqramlaşdırması, memarlıq, bütün təzahürlərində dizayn (reklam, veb dizayn, interyer dizaynı və s.), tərcümə, fotoqrafiya və digər sahələrdə geniş yayılmışdır, video çəkilişi, müxtəlif növ ekspert və konsaltinq fəaliyyətləri, lakin freelancing də tikinti sənayesində çox yaygındır. Podratçılar üçün işçi qüvvəsini saxlamaqdansa, mövsüm üçün işçi götürmək daha sərfəlidir.

Sərbəst xidmətlər bazarı hazırda Qərbi Avropa və ABŞ-də kifayət qədər inkişaf edib və bütün dünyada sürətlə inkişaf edir, həm öz xidmətlərini təklif edən ifaçılardan, həm də müstəqil əməkdaşlığa hazır olan şəxslərdən və təşkilatlardan getdikcə daha çox yeni iştirakçı cəlb edir^[1].

Frilanser üçün

• Montaj, hazırlıq və işə gedən yolda, eləcə də geriyə vaxt itkisi yoxdur ki, bu da vaxta qənaət edir.
• Pulsuz iş qrafiki (məktəblilər və tələbələr üçün əlverişlidir).
• Evdə işləmək bacarığı (gənc analar və məhdud hərəkətli insanlar, sağlamlıq problemləri olan və cəmiyyətdə olmağı sevməyənlər üçün uyğundur).
• Öz biznesinizi qurmaq üçün nisbətən aşağı hədd (frilanser tez-tez ofis kirayəsinə, gündəlik nəqliyyat xərclərinə pul xərcləməyə ehtiyac duymur, baxmayaraq ki, bəzi iş növləri, məsələn, fotoqrafiya, öz vəsaitləri ilə bahalı avadanlıq almalı olur).
• Yalnız öz işini görürsən.^[2]
• Tez-tez, lakin həmişə deyil, ən rahat iş şəraiti: fərdi iş yeri, geyim, temperatur, yemək və s.^[3]
• İş və ailə arasında optimal tarazlığın yaradılması.^[4]
• İctimai həyatda daha çox iştirak etmək imkanı.
• Müstəqil bir iş seçmək və maraqsız, gəlirsiz layihələri həyata keçirməkdən imtina etmək bacarığı.
• Mövcud komandaya uyğunlaşmamaq və tərəfdaşları müstəqil seçmək bacarığı.

İşəgötürən üçün

• İş yerində sərf olunan saatlara görə deyil, yalnız yerinə yetirilən işə görə ödəmə qabiliyyəti (baxmayaraq ki, daimi tam ştatlı işçilər halında, parça əmək haqqı da mümkündür).
• Fərqli bölgələrdən yüksək səviyyəli mütəxəssisləri cəlb etmək və yalnız öz bölgənizdən tam ştatlı mütəxəssislərlə məhdudlaşmamaq imkanı.
• Ofisdə bahalı iş yerinə qənaət etmək imkanı (yalnız bahalı daşınmaz əmlakı olan böyük şəhərlərə aiddir)[5], iş yerini təşkil etmək üçün mebel və avadanlıq almaq.
• Sosial təminatların verilməsinə, məzuniyyət və xəstəlik məzuniyyətinin ödənilməsinə ehtiyac yoxdur.
• Sənəd axını və hesabatı minimuma endirmək imkanı (lakin frilanserə ödənişi istehsalın, xüsusən də yüksək texnologiyalı və ya elmi tutumlu məhsulların dəyərinə aid etmək daha çətindir və həmişə mümkün deyil, bu da frilanserlərə ödəniş etmək ehtiyacına səbəb olur. mənfəət).
• İstənilən vaxt frilanserlə işləməyə davam etməkdən imtina etmək imkanı, bu, müəyyən əsaslar və daha mürəkkəb hüquqi prosedurlar tələb edən tam ştatlı işçini işdən çıxarmaqdan qat-qat asandır.

Frilanser üçün

• Daim özbaşına yeni sifarişlər axtarmaq lazımdır ki, bu da vaxt aparan, bəzən isə birbaşa maliyyə xərcləri ilə (ixtisaslaşdırılmış sərbəst saytların xidmətlərinin ödənişi, reklam və s.).
• Dövlətdə işləyərkən gəlir avans / hesablaşma sistemi ilə müqayisədə son dərəcə qeyri-bərabərdir, şəxsi büdcəni planlaşdırma bacarığı tələb olunur.
• Bank kreditləri üçün müraciətlərin təsdiqi ilə bağlı problemlər yarana bilər.
• Bəzi psixoloji tip şəxsiyyətlər üçün bu, şirkətin işçi heyətində işləməkdən daha əsəbi iş tərzi ola bilər.
• Mühasibat uçotu aparmaq və vergiləri özünüz ödəmək zərurəti.[7]
• Özünü motivasiya etmək və vaxtın idarə edilməsi üçün əlavə səylər tələb olunur.
• Hər hansı sosial təminatların olmaması.
• Bəzi hallarda sağlamlıq sığortasını öz başlarına ödəmək lazımdır.
• Dövlət pensiya sisteminin növündən asılı olaraq, frilanser ya ümumiyyətlə yaşa görə pensiya almayacaq, ya da minimum pensiya alacaq. Ancaq pensiya fonduna töhfələri özünüz ödəyə bilərsiniz.
• Parazitizmə görə məsuliyyəti müəyyən edən qanunvericilikdə, rəsmi məşğulluq və ya vergi endirimlərinin olmaması səbəbindən qanunla mümkün problemlər.
• Əgər frilanser gəlirini bəyan etmirsə və gəlir vergisi ödəmirsə, dünyanın əksər yurisdiksiyalarında qanunla bağlı problemlər yarana bilər.
• İşəgötürən tərəfindən fırıldaqçılıq və ya digər vicdansız hərəkətlər riski yüksəkdir, bu zaman frilanser üçün müqavilə münasibətlərinin mövcudluğunu sübut etmək asan olmayacaq (müqavilə şifahi və ya İnternet vasitəsilə bağlanmışdırsa). əməliyyatın tərəflərini müəyyən etmək mümkün olmayan resurslar).

İşəgötürən üçün

• İşin icrası prosesinə nəzarət etmək daha çətindir.
• Frilanserin, xüsusən də coğrafi baxımdan uzaq bir şəxsin saxtakarlıq və ya digər vicdansız hərəkətlər riski yüksəkdir.
• Məxfiliyin qorunması problemləri və həssas məlumatların sızması riski yüksəkdir.
• Dövlət sirlərinə və ya şəxsi məlumatlara çıxış tələb edən işi yerinə yetirmək üçün frilanserlərin cəlb edilməsinin mümkünsüzlüyü.
• Frilanserin uzunmüddətli çoxmərhələli layihəyə cəlb edilməsinin çətinliyi, çünki frilanserin istənilən vaxt onu tərk edə bilməsi və ya xidmətlərinin qiymətini artırması riski var.
• Tətbiq olunan vergitutma sxemindən asılı olaraq, əgər frilanser öz gəlirini bəyan etmək istəmirsə və ya vergi rezidenti deyilsə, müəssisənin xidmətlərinin ödənilməsində problem yarana bilər.

2004-cü ildə Amerika Birləşmiş Ştatlarında kopirayterlər və sərbəst jurnalistlər arasında internet sorğusu keçirilmişdir. Bu araşdırmaya görə, bu sənayedəki frilanserlərin 73%-i qadın, 65%-i 40-60 yaş arasındadır. Onların 65%-i evlidir, 57%-i isə uşaq sahibidir. Qadınların 92%-i ali təhsillidir. Sorğuda iştirak edən qadınların 52%-i əhalisi bir milyondan çox olan şəhərlərdə yaşayır. Tədqiqat iştirakçılarının 1,1%-nin gəlir səviyyəsi 200-249 min ABŞ dolları, 2,1%-nin 150-199 min dollar, 4,0%-nin 100-149 min dollar, 23,9%-nin 50-99 min ABŞ dolları arasındadır. dollar, 68,9%-i isə 50 min dollardan azdır. 2007-ci ildə Rusiyanın əmək birjalarından birində frilanserlər üçün sorğu keçirildi, bu zaman ziyarətçilər aylıq qazancları barədə cavab verdilər. Sorğuda 106 nəfər iştirak edib. Freelancing təxminən 40% - 100 dollardan az, 15% - 100-200 dollar, 21% - 200-500 dollar, 11% - 500-1000 dollar və 13% - 1000 dollardan çox qazanır. İtaliya, İsveç, Norveçdə frilanserlərin qazanc səviyyəsi ölkə üzrə orta səviyyədən aşağıdır. İsveçrənin alman dilli hissəsində respondentlərin 20%-i tam ştatlı işə maraq göstərdiklərini, 15%-i isə frilanserliyin yaxşı karyera fürsəti olduğunu düşündüyünü bildirib. Sorğuda iştirak edənlərin 10%-i şirkətin işçi heyətində iş yerinin itirilməsi səbəbindən iş növünü dəyişdiyini bildirib. Özünə güvənmə və müstəqillik frilansin üstünlüklərindən biri kimi qeyd edilmişdir. Finlandiya və Norveçdə bütün kateqoriyalı vətəndaşlar üçün işsizlik müavinəti, tibbi xidmət və xəstəlik ödənişi təmin edən sosial təminat proqramları mövcuddur. Fransa və Almaniyada frilanserlər sosial müdafiəyə ehtiyacı olan vətəndaşlar kimi təsnif edildiyi üçün bəzi tibbi sığorta müavinətləri mövcuddur. ABŞ-də öz-özünə işləyən tərcüməçilərin 12%-nin tibbi sığortası yoxdur^[5].

• Qulu Məhərrəmli, Rafiq İsmayılov. Məktəblinin alınma sözlər lüğəti. Bakı, Altun Kitab. 2014
• Jurnalistika terminləri lüğəti | Bakı, Altun Kitab, 2016
• Bəşir Əhmədov “Etimologiya lüğəti. Araşdırmalar, mülahizələr” | Bakı, Altun Kitab. 2015.

• Федор Добрянский. Управление фрилансерами: Методы и практика. «Инструменты и методы». М.: Альпина Паблишер. 2009. ISBN 978-5-9614-0924-6.
• Хусяинов Т.М. Занятость в сети Internet: позиция работника (Мир в человеке: актуальные проблемы философии, социологии и политологи, психологии: Материалы XV Международной научно-практической конференции студентов, аспирантов и молодых учёных (29-30 ноября 2012 г.). Раздел II. Социологические и политологические исследования. - Пермь). 2012. 165–168. ISBN 978-5-7944-2022-7.
• Хусяинов Т.М. Занятость в сети Интернет: позиция работодателя (Человеческие ресурсы в координатах XXI века: Сборник научных статей по материалам Международной научно-практической конференции, 27 ноября 2012 г. / Отв. ред. Л.В. Санкова - Саратов: Издательство «КУБиК»). 2012. 211–215. ISBN 978-5-91818-267-3.
• Хусяинов Т.М. Занятость в сети Internet: интересы общества и государства (Материалы V Всероссийской конференции (Москва, 5 апреля 2013 г.). Сборник. - Москва. - Научный эксперт.). 2013. 320–324.

• Михаил Малыхин. "Исследователи выяснили: кто в России занимается фрилансом" (rus). Ведомости. 2011. İstifadə tarixi: 2013-04-27.
• Самсонова Антонина, Гребнева Алина. "Лукавая цифра. Работа вне штата и вне офиса. Готовы ли вы стать фрилансером, если вас уволят в связи с кризисом?" (rus). Эхо Москвы. İstifadə tarixi: 2013-04-27.
• «Фриланс в кризис становится прибыльнее», КоммерсантЪ