Hamnıqamlar

Hamnıqamlar — subetnik qrup olaraq buryatlara aiddirlər. Aymaklar əsas tayfalarındandır və Monqolustan, Çinin Daxili Monqolustan muxtar rayonu ərazisində yayılmışlar. Buryatlar isə Rusiya Federasiyasının Buryatiya və Zabaykal diyarı ərazisində yayılmışlar.

Hamnıqamlar

Ümumi sayı
19,500
Yaşadığı ərazilər
3000 Rusiya 15,000 1500 19,500 (2010)
Dili
Hamnıqam dili
Dini
Şamanizm, Tibet buddizmi
Qohum xalqlar
Monqollar, Buryatlar, Evenklər, Daurlar

• Onon Hamnıqamlar — qədimmonqol etnik qrupu olaraq Evenklər tərəfindən assimiliyasiya olunurlar. XVII əsrdə Xalxa bölgəsindən Onon çayı hövzəsinə yayılmışlar. Qruplarının tərkibində Monqol və Türk əlamətləri vardır. Onlara (Kırinski rayonu) Altan, Kıra, Tarbalcey, Ulxun-Partiya, Manqut, Şumuda, (Akşinski rayonu) Kurulqa, Narasun, Karımski rayonu, (Şikinski rayonu) Nerçinsk, Onon rayonu, Qazımuro-Zavodski rayonu, Çernışevsi rayonu Zabaykal diyarı ərazilərində və Aqinski rayonu (Quney), Duldurqinski rayonu (Uzon və Tokçin kəndləri) Buryatiya ərazilərində yayılmışlar^{[1][2][3][4][5]}.
• Armak Hamnıqamlar —Baykal gölü ətrafında yayılmışlar. Buryatlar tərəfindən assimiliyasiya olunmuşlar. Çoxu buryat dilində danışırlar. Onlar əsasən Armak, Mıla, Bayanqol, Bortoy, Sakir, Xamney, Xurtaqa, Alsak və Verxnıy Torey kəndlərində yaşayırlar.

XVII—XVIII əsrlərdə Hamnıqamlar bütün Monqolustan ərazisində köçəri həyat sürürdülər. 1727-ci ildə Rusiya ilə Çin arasında sərhədin müəyyənləşməsindən sonra onların bir qismi Monqolustan (Mancuriya Hamnıqamları) digər bir qismi isə Rusiya ərazisində qalır.

Evenklər və Hamnıqamlar XIX əsrlərdı kiçik ailələrə malk olurdular. Nəsilin ötürülməsi kişi xətti ilə həyata keçirilir. Valideynlər evin son beşiyi olan oğlan uşaqları ilə qalırdılar. Çox arvadlılığa rast gəlinir. Əsəsən varlı ailələrdə rast gəlinən bu ailədə 5 arvadın olması müşahidə edilirdi^[6].

Hamnıqamlar əsasən maldarlıqla məşğul olurlar. Xüsusi ilə atçılıq seçilir. Müəyyən hissələrdə əkinçiliklə məşğul olmaları məlumdur. Onlar qədim peşələri olan ovçuluqla məşğul olurlar^[7].

Hamnıqamlar Buryat dili və Monqol dilində danışırlar. Az bir qismi dillərini qoruya bilmişlər. Hazırda isə monqollardan heçdə seçilmirlər.

Evenklərdə olduğu kimi Hamnıqamlarda ruha inanırlar. Şamanizmdə yayılmışdır. Bəziləri totenizmə inamır^[8]. Onon Hamnıqamları Tibet buddizmi xəttini tutmuşlar.

• Народы и религии мира: Энциклопедия / Гл. ред. В. А. Тишков. Редкол.: О. Ю. Артёмова, С. А. Арутюнов, А. Н. Кожановский, В. М. Макаревич (зам. гл. ред.), В. А. Попов, П. И. Пучков (зам. гл. ред.), Г. Ю. Ситнянский. — М.:Большая Российская энциклопедия, 1998, — стр. 593 : ил. — ISBN 5-85270-155-6.
• Народы мира: Энциклопедия / Под. ред. Л.М. Минц. - М.: ОЛМА Медиа Групп, 2007. - 638 c.: ил. - ISBN 5-373-01057-X
• Горохов С. Н., 1998, Эвенки // Народы и религии мира: Энциклопедия / Ред. В.А. Тишков, М.: Большая Российская энциклопедия – стр. 649-650.
• Жуковская Н. Л., 1998, Хамниганы // Народы и религии мира: Энциклопедия / Ред. В.А. Тишков. М.:Большая Российская энциклопедия – стр. 593.
• Мокшин Н. Ф., 2007, Эвенки // Народы мира: Энциклопедия / Ред. Л.М. Минц, М.: ОЛМА Медиа Групп – стр. 606-608.
• Дамдинов Д. Г. О, прародина монголов. Улан-Удэ, 2005.

• Энциклопедии@mail.ru^{[ölü keçid]}
• Hamnıqamların mədəniyyəti

1. ↑ Дамдинов Д. Г. К вопросу о происхождении ононских хамниган. // Из истории народов Бурятии. Улан-Удэ, 1962, с. 169-178; О, прародина монголов. Улан-Удэ, 2005. С. 5-16
2. ↑ Дамдинов Д. Г. Предварительные данные о языке хамниган Читинской области. // Краткие сообщения БКНИИ, выпуск 4. Улан-Удэ, 1962, с. 128-137; О, прародина монголов. Улан-Удэ, 2005. С. 16-28
3. ↑ Дамдинов Д. Г. О конных тунгусах Восточного Забайкалья. // Проблемы этногенеза народов Сибири и Дальнего Востока. Новосибирск, 1973. С. 138-139; О, прародина монголов. Улан-Удэ, 2005. С. 28-30
4. ↑ Дамдинов Д. Г. Западно-монгольские черты в говоре ононских хамниган. // Проблемы алтаистики и монголоведения, выпуск 2. 1975, с. 150-161; О, прародина монголов. Улан-Удэ, 2005. С. 57-67
5. ↑ Дамдинов Д. Г. Предварительные данные о языке хамниган Читинской области. К вопросу о происхождении ононских хамниган. // Краткие сообщения БКНИИ, выпуск 4. Улан-Удэ, 1962, с. 128-137; О, прародина монголов. Улан-Удэ, 2005. С. 16-28
6. ↑ Горохов 1998:649-650
7. ↑ Nataliya Lvovna Jukovskaya 1998:593
8. ↑ Moşkin 2007:606-608