Onon çayı
Onо́n (monq. Онон гол, rus. Оно́н)- Monqolustanın şimal şərqində, Rusiyanın isə Zabaykal diyarında axan çaydı
| Onon | |
|---|---|
| monq. Onon qol | |
 | |
| Ölkələr | |
| Mənbəyi | Hentey dağları |
| Mənsəbi | Şilka |
| Uzunluğu | 1032 km |
| Su sərfi | 191 m³/san |
| Su hövzəsi | Şilka/Amur/Oxot dənizi |
| Hövzəsinin sahəsi | 96200 km² |
| DSR[rus.] | 20030100312118100003482 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çoğrafiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Çayın uzunluğu 1031 km (298 km Monqolustan ərazisində yerləşir). Çayın mənbəyi Monqolsutanın Xentey dağlığının şərq tərəfində, Xan-Xentey-Nuruu milli parkın ərazisində, Xenteyn-Nuruu və İx-Xenetey silsiləsinin birləşdiyi yerdədi. Çay Xenetey-Çikoy dağlığına axaraq, Moqoytuy və Borşov silsilələrin arasına axır. İnqoda çayı ilə birləşərək, Şilka çayını əmələ gətirir.
Çayın əsas qolları: soldan - Aqutsa, Kıra, İlya, Aqa; sağdan - Xurax-Qol, Borzya, Unda
Tarixdə
[redaktə | mənbəni redaktə et]
Yuxarı Onon Çingiz Xanın doğulduğu və böyüdüyü yer olduğu iddia edilir.
"Monqolların gizli tarixi" belə başlayır: "Orada "Borte Chono" (göyümtül rəngdə canavar) dünyaya gəldi, onun talehi Göylərin iradəsi ilə yazılmışdı. Onun həyat yoldaşı "Gua Maral" (gözəl bərə maralı) idi. Onlar daxili dəniz üzərindən səyahət edirdilər, sonra isə onlar Onon dənizində, "Burkhan Khaldun" mənzərəsi tərəfdə düşərgə salanda, onların ilk oğlu dünyaya göz açdı, onun adını Bat Tsagaan qoydular."
Hidroloqiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qidalanma əsasən qarlıdı. Bir birinin ardından gələn daşqınlar yay selini yaradırlar. Mənsəbdən 12 km uzaqdan sayaraq, orta illik su sərfi 191 m³/s bərabərdi, ən çox- 2810 m³/s, ən az isə -1,22 m³/s. Noyabrda donur, aprel və mayda isə buzu əriyir. Sənayə su təchizatı və suvarma üçün istifadə edilir.
Mənbələr
[redaktə | mənbəni redaktə et]http://tarix.info/serkerdeler/784-199ingiz-xan-v601-monqolustan305n-birl601351dirilm601si.html