I Selevk Nikator

I Selevk Nikator (q.yun. Σέλευκος Α' Νικάτωρ; E.ə. 358 — E.ə. 281) — Makedoniyalı İsgəndərin mühafizəçisi, sərkərdə.

I Selevk Nikator
Doğum tarixi	e.ə. 358
Vəfat tarixi	e.ə. 281
Uşaqları	I Antiox Soter[1]
Fəaliyyəti	suveren[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Selevk Nikator əvvəlcə II Filipə xidmət etmişdi. Onun vəfatından sonra İsgəndərin mühafizəçisi olmuşdu.

I Selevk Nikator Makedoniyalı İsgəndərin vəfatından sonra başqa diadoxlarla birlikdə Selevkilər imperiyasının binasını qoydu. Digər diadoxlarla aparılan uzunsürən mübarizələr nəticəsində E.ə. 312-ci ildə Selevk Babilistanda daha da möhkəmləndi və öz çarlığını yaratdı. Bu dövrdən etibarən Şərqdə min ildən artıq müddətdə istifadə olunan Selevkilər erası (burada o səhvən "İsgəndər erası" adlandırılırdı) başlandı. Midiya, İran, Mesopotamiya, Şimali Suriya, Kiçik Asiyanın bir hissəsi, habelə Hindistan Selevkilər dövlətinə daxil idi.

Yeni Mada çarlığının hökmdarları, çox güman ki, o cümlədən Atropat özü artıq IV əsrin lap sonunda İran satraplıqlarına yiyələnmiş Selevkin (358–281) qəsdlərindən ölkəni nə yolla olursa-olsun qorumaq məcburiyyətində qalmışdılar.

Lakin Selevkin və hakimiyyətə onunla şərik olan I Antioxun bütün ciddi-cəhdlərinə baxmayaraq, e.ə. III əsrin ortalarına yaxın Selevkilər imperiyası fəlakət həddinə çatdı. Baktriya, Soqdiana və Parfiya əldən çıxdı.

E.ə.305-ci ildə I Selevk Nikator yunan-makedon hakimiyyətini bərpa etmək üçün Hindistana soxuldu, lakin heç bir müvəffəqiyyət əldə edə bilmədi. I Selevk müasir İran və Əfqanıstan ərazisinin çox hissəsini Çandraquptaya güzəştə getməyə məcbur oldu. Bundan sonra selevkilər bir daha Hindistan torpaqlarına soxulmadılar. Münasibətləri möhkəmləndirmək naminə selevkilər Çandraquptanın sarayına səfir göndərdilər. Bu səfir Meqasfen idi. O gördüklərini "Hindika" əsərində təsvir etmişdi.^[2]

I Selevk Makedoniyaya etdiyi hərbi yürüş zamanı həlak olmuşdur.

E.ə. IV əsrdə yaşamış Flavi Arrianın məlumatına əsasən hətta Makedoniyalı İsgəndər Xəzərin şimal və şərq okeanları ilə əlaqəsinin olması haqqında olan mübahisələrə son qoymaq məqsədi ilə əvvəlcə sərkərdə Partokla bu məsələni araşdırmağı tapşırmış, daha sonra onun bütün sahillərini yoxlamaq üçün cənubda dəniz donanmasının yaradılması haqda Heraklitə əmr etmişdir. Lakin İsgəndərin ölümü bu məsələni 40 il geri saldı. Bunu onun varislərindən biri Selevk Nikator həyata keçirdi. O, e.ə. 285–280-ci illərdə Hirkan hakimi Partokla əmr etdi ki, bütün sahilboyu səfər etsin və burada əsas məqsədlərdən biri Xəzərin xarakterini öyrənmək idi. Yəni o, başqa dənizlərlə birləşirmi, birləşirsə hansı ilə. Partokl dövrünün savadlı dövlət xadimi və alimi idi. Lakin səfər nəticəsində yazdığı əsərdə çox qəribə bir nəticəyə gəlmişdir.

• Абакумов А. А. Боевые слоны Селевка и битва при Ипсе // Вестник Алтайского государственного университета. — 2010. — 4/1. — С. 9–12.
• Голенко В. К. Монетно-весовой дуализм Селевка 1-го // Вестник древней истории. — 1991. — 1. — С. 100–117.
• Журавлёва Н. В. Селевк Никатор: Создание династии // Проблемы истории, филологии, культуры. Вып. 17. — Магнитогорск; М.; Новосибирск, 2007. — С. 255–269.
• Нефёдов К. Ю. Культ Селевка 1-го Никатора в свете новых эпиграфических данных // Laurea 1: Античный мир и Средние века: Чтения памяти профессора Владимира Ивановича Кадеева: Материалы. – Харьков, 2015. – С. 93–96.
• Нефёдов К. Ю. Селевк Никатор и Александр Македонский: Эволюция пропаганды // Древности: Харьковский историко-археологический ежегодник. Вып. 10. – Харьков, 2011. – С. 14–25.
• Нефёдов К. Ю. Селевк Никатор и Аполлон // Доiсламський Близький Схiд: Iсторiя, релiгiя, культура: Сбiрник наукових статей. — Киiв, 2014. — 288 с. — С. 177–196.
• Смирнов С. В. Гиероним из Кардии о Селевке 1-м // Политика, идеология и историописание в римско-эллинистическом мире. — Казань, 2009. — С. 74–79.
• Смирнов С. В. Государство Селевка 1-го: Политика, экономика, общество. — М., 2013. — 344 с.
• Смирнов С. В. Демодам и Патрокл — "друзья" Селевка 1-го // Antiquitas Juventae. — Саратов, 2010. — С. 38–45.
• Смирнов С. В. Первый опыт соправительства в государстве Селевкидов // Вестник древней истории. — 2009. — 4. — С. 159–168.
• Смирнов С. В. Пифон, Селевк и традиция Иеронима из Кардии // МНЕМОН: Исследования и публикации по истории античного мира. Вып. 14. — СПб., 2014. — 516 с. — С. 161–170.
• Grainger J. Seleukos Nikator: Constructing a Hellenistic Kingdom. — L.; NY., 1990.
• Mehl A. Seleukos Nikator und sein Reich. 1: Seleukos’ Leben und die Entwiklung seiner Machtposition. — Leuven, 1986.
• Бенгстон Г. Правители эпохи эллинизма. – М., 1982. – С. 59–86 (биография Селевка 1-го).

• Makedoniyalı İsgəndər
• Selevkilər imperiyası
• Selevkilər sülaləsi
• I Antiox Soter