Ilex balearica

Şişyarpaq şümşə (lat. Ilex aquifolium) — bitkilər aləminin aquifoliales dəstəsinin aquifoliaceae fəsiləsinin şümşə cinsinə aid bitki növü.

Şişyarpaq şümşə
Elmi təsnifat
Domen:
Eukariotlar
Klad:
Diaphoretickes
Ranqsız:
Arxeplastidlər
Aləm:
Bitkilər
Klad:
Streptofitlər
Klad:
Ali bitkilər
Klad:
Çoxsporlu bitkilər
Klad:
Borulu bitkilər
Klad:
Toxumlu bitkilər
Klad:
Çiçəkli bitkilər
Klad:
Evdikotlar
Klad:
Bazal evdikotlar
Klad:
Superasteridlər
Klad:
Asteridlər
Klad:
Kampanulidlər
Dəstə:
Aquifoliales
Fəsilə:
Aquifoliaceae
Cins:
Şümşə
Növ:
Şişyarpaq şümşə
Beynəlxalq elmi adı

Təbii yayılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təbii halda Şimali Afrika, Qərbi Avropa və Skandinaviya yarımadasında yayılmışdır.

Botaniki təsviri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hündürlüyü 15-25 m-ə və gövdəsinin diametri 60 sm-ə çatan həmişəyaşıl, sıx piramidal və ya uzunsov çətirli ağacdır. Aşağı əyilən və ya düz yönələn budaqları möhləm, şabalıdı, Qonur rəngli qabıqla örtülmüşdür. Bozumtul-qonur rəngli zoğları çılpaq və ya qısa sıx tüklərlə örtülü olur. Yarpaqlarının uzunluğu 2-10 sm, eni isə 2-4,5 sm-ə çatan, yumurtavari və ya tərsyumurtavari formada olub, kənarları 2-9 batıq dişli, dalğavari, parlaq, dərivaridir, üstdən tünd-yaşıl, altdan tutqun rənglidir. Aprel-may aylarında çiçəkləyir. Çiçəkləri keçən ilki zoğlarda qoltuğunda, çətirvari qalxanlarda yerləşir. Çiçəkləri ağ, ətirli, 4-5 üzvlü olub, qısa, çılpaq və ya qısatüklü çiçək saplağında yerləşir. Meyvəsi 7-11 mm uzunluğunda, 5-10 sm enində olub, qırmızı rəngli, kürəvi və ya yumurtavarıdır, 4, bəzən 5 çəyirdəklidir. Çəyirdəkləri çoxtilli olub, uzununa qabırğalıdır. Meyvəsi sentyabr-oktyabr aylarında yetişir. Toxumla çoxaldılır.

Ekologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rütubətə və torpağa tələbkardır. Quru və ağır torpaqlarda nisbətən yavaş böyüyür.

Azərbaycanda yayılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bakıda, Lənkəranda, Gəncədə park və bağlarda mədəni şəraitdə becərilir.

İstifadəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bitkini budamaqla müxtəlif forma vermək olur. Canlı çəpərlərin salınmasında və dekorativ kompozisiyaların tərtibatında, eyni zamanda tək əkinlərdə istifadə olunur.

Sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Homotipik sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Ilex aquifolium var. vulgaris Aiton
  • Ilex vulgaris Gray

Heterotipik sinonimləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Aquifolium croceum Raf.
  • Aquifolium ferox Mill. ex Rafin.
  • Aquifolium heterophyllum Raf.
  • Aquifolium ilex Scop.
  • Aquifolium lanceolatum Raf.
  • Aquifolium planifolium Raf.
  • Aquifolium spinosum Lam.
  • Aquifolium undulatum Raf.
  • Aquifolium vulgare St.-Lag.
  • Ilex aquifolium var. albolineata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. albomarginata Loudon
  • Ilex aquifolium var. albopicta Loudon
  • Ilex aquifolium f. albopicta (Loudon) Geerinck
  • Ilex aquifolium var. alcicornis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. algarviensis Chodat
  • Ilex aquifolium var. angustifolia Loudon
  • Ilex aquifolium f. arbutifolia (T.Moore) Loes.
  • Ilex aquifolium var. arbutifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-elegantissima T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-erecta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-latifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-longifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-lucida T.Moore
  • Ilex aquifolium f. argentea-marginata (T.Moore) Schelle
  • Ilex aquifolium var. argentea-marginata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-marginata-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-medio-picta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-pectinata-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-pectinata-minor T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-pendula T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-purpurea T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-regina T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-stricta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. argentea-varians T.Moore
  • Ilex aquifolium var. atrovirens T.Moore
  • Ilex aquifolium var. aureomarginata Loudon
  • Ilex aquifolium var. aureopicta Loudon
  • Ilex aquifolium f. aureopicta (Loudon) Geerinck
  • Ilex aquifolium f. bacciflavum (Weston) Rehder
  • Ilex aquifolium var. bacciflavum Weston
  • Ilex aquifolium var. balearica (Desf.) Loes.
  • Ilex aquifolium var. balearica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. barcinonae Pau
  • Ilex aquifolium var. beetii T.Moore
  • Ilex aquifolium var. belgica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. bicolor T.Moore
  • Ilex aquifolium var. calamistrata Göpp.
  • Ilex aquifolium var. canadensis Göpp.
  • Ilex aquifolium var. carnola Göpp.
  • Ilex aquifolium var. ciliata Loudon
  • Ilex aquifolium var. ciliata-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. ciliata-minor Loudon
  • Ilex aquifolium var. compacta T.Moore
  • Ilex aquifolium var. crassifolia Aiton
  • Ilex aquifolium var. crispa Loudon
  • Ilex aquifolium var. dipirena Laurentius
  • Ilex aquifolium var. doningtonensis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. elegans Göpp.
  • Ilex aquifolium var. elliptica T.Moore
  • Ilex aquifolium f. ferox (Aiton) C.K.Schneid.
  • Ilex aquifolium var. ferox Aiton
  • Ilex aquifolium var. ferox-argentea Loudon
  • Ilex aquifolium var. ferox-aurea Loudon
  • Ilex aquifolium var. fisheri T.Moore
  • Ilex aquifolium var. foxii T.Moore
  • Ilex aquifolium f. frivaldskyana Loes.
  • Ilex aquifolium var. fructu-albo Loudon
  • Ilex aquifolium var. fructu-aurantiaco T.Moore
  • Ilex aquifolium var. fructu-luteo Loudon
  • Ilex aquifolium var. fructu-nigro Loudon
  • Ilex aquifolium var. furcata Laurentius
  • Ilex aquifolium var. grandifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. handsworthensis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. hastata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. hendersonii T.Moore
  • Ilex aquifolium f. heterophylla (Aiton) Loes.
  • Ilex aquifolium var. heterophylla Aiton
  • Ilex aquifolium var. heterophyllum Rchb.
  • Ilex aquifolium var. hybrida T.Moore
  • Ilex aquifolium var. ingramii T.Moore
  • Ilex aquifolium var. integrifolia Göpp.
  • Ilex aquifolium var. laetevirens Sennen
  • Ilex aquifolium var. latifolia Loudon
  • Ilex aquifolium var. latispina Göpp.
  • Ilex aquifolium var. laucifolia T.Moore
  • Ilex aquifolium var. laurifolia Lej.
  • Ilex aquifolium var. lineata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. longifolia-maculata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. maderensis Göpp.
  • Ilex aquifolium var. magnifica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. marginata Loudon
  • Ilex aquifolium var. microphylla T.Moore
  • Ilex aquifolium var. monstrosa Göpp.
  • Ilex aquifolium var. myrtifolia Göpp.
  • Ilex aquifolium var. nigra T.Moore
  • Ilex aquifolium var. nigrescens T.Moore
  • Ilex aquifolium var. nigricans Göpp.
  • Ilex aquifolium var. nobilis Laurentius
  • Ilex aquifolium var. obscura T.Moore
  • Ilex aquifolium var. ovata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. pendula Loudon
  • Ilex aquifolium f. pendula (Loudon) Schelle
  • Ilex aquifolium subf. pendula (Loudon) Loes.
  • Ilex aquifolium var. pendula-alba-marginata C.Pynaert
  • Ilex aquifolium var. pendula-aurea-marginata C.Pynaert
  • Ilex aquifolium var. pendula-aurea-picta C.Pynaert
  • Ilex aquifolium pendula-variegata Van Geert
  • Ilex aquifolium var. perryana-major T.Moore
  • Ilex aquifolium var. platyphylla Göpp.
  • Ilex aquifolium var. polymorpha Göpp.
  • Ilex aquifolium f. pyramidalis Schelle
  • Ilex aquifolium var. recurva Aiton
  • Ilex aquifolium var. revoluta Göpp.
  • Ilex aquifolium var. rigida T.Moore
  • Ilex aquifolium var. rotundifolia Göpp.
  • Ilex aquifolium var. scotica T.Moore
  • Ilex aquifolium var. senescens Gaudin
  • Ilex aquifolium var. serratifolia Loudon
  • Ilex aquifolium var. serratifolia-albomarginata T.Moore
  • Ilex aquifolium var. smithiana T.Moore
  • Ilex aquifolium var. thunbergiana Göpp.
  • Ilex aquifolium var. tortuosa T.Moore
  • Ilex aquifolium var. trapeziformis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. variegata Loudon
  • Ilex aquifolium var. virens T.Moore
  • Ilex aquifolium var. whittingtonensis T.Moore
  • Ilex aquifolium var. wiseana T.Moore
  • Ilex balearica Desf.
  • Ilex balearica var. cordata Göpp.
  • Ilex chrysocarpa Wender.
  • Ilex ciliata A.Vilm.
  • Ilex citriocarpa Murr
  • Ilex crassifolia Aiton ex Steud.
  • Ilex echinata Mill.
  • Ilex ferox Aiton ex Steud.
  • Ilex fischeri Carrière
  • Ilex maderensis Willd.
  • Ilex myrtifolia var. aureomaculata Van Geert
  • Ilex nigricans (Göpp.) A.Henry
  • Ilex perado var. iberica Loes.
  • Ilex perado subsp. iberica (Loes.) S.Andrews
  • Ilex platyphylla Booth
  • Ilex sempervirens Salisb.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 125.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]