Köməc

Köməc və ya Göməc — qədim Iran bəxinə aid çörək və şirniyyat növüdür.^[1] Hazırda bu çörək növü əsasən İranın Həmədan şəhərində hazırlanır.^[2]

Qədim Irandə küldə bişirilən çörək növlərinə köməc deyilirdi.Bu İran yeməyi türk mətbəxinə daxil olub Anadoluda hal hazırda bu çörək növlərinə gömme , gömeç və kömeç adları verilir. Anadoluda iki növ köməc mövcuddur: 1- Böyük şənlik və mərasim köməcləri 2- Küldə bişirilən kiçik çörəklər . Türkiyədə görülən Böyük şənlik köməcləri dərin və önəmli bir sosiyal məna daşıyırlar. Əksəriyyət 50 və ya daha çox kiloya yaxın olaraq hazırlanmış bir xəmir topası isti külün altına basdırılaraq bişirilir. Köməc qayka şəklində qabardıqdan sonra qabıqları ayrılır və içi yaxşıca parçalanır. Bundan sonra yağ ilə qarışdırılaraq qonaqlara dağıdılır. Anadoluda şənlikdə iştirak edənlərin hamısının qarnını doyuzdura biləcək böyük köməclərə belə rast gəlmək mümkündür. Bəzi bölgələrdə isə içi qıymalı və soğanlı olan çörək növlərinə də gömmə adı verilmişdir. İstər böyük istərsə də kiçik olsun; küldə bişirilən bu çörək növlərinin qədim Iranşəli olduğuna heç bir şübhə yoxdur. Köməc sözünü ilk olaraq Qaraxanlı dövründə Mahmud Kaşğarinin əsərində görmək mümkündür. Bu məmbədə köməc, " külə basdırılaraq bişirilən çörək növü " kimi açıqlanır. Fağatay " köməc " küldə bişirilən çörək mənasındadır. Kitabi Dədə Qorqudda ilk olaraq köməcin sac çörəyi mənasında istifadə olunduğu nəzərə gəlsə də küldə bişirilən çörək növü üçün istifadə olunub: " Qara sakaç altında köməcdən nə var? ". Burada sakaç sözü üstündə çörək bişirilən sac mənasına gəlsə də görünür ki mənbə sacın üzərindən deyil altındakı küldən söz edir. Orta Asya qırğızlarında yenə " kömüç " küldə bişirilən çörək deməkdir. Şimal türklərindən olan Qazan tatarlarına gəldiyimizdə isə onlar " köməc " sözünü tavada bişirilən çörək növü üçün işlədirlər.^[3]

• 2 stəkan ağ un
• 1 xörək qaşığı xəmir mayası
• 1 stəkan yoğurt
• 1 stəkan şəkər
• 1 stəkan ilıq su
• 2 xörək qaşığı qabartma tozu
• 1 xörək qaşığı vanilla
• 1 ədəd yumurta ağı
• 1 çay qaşığı düz
• 3 xörək qaşığı dilimlənmiş qoz içi

Üzlüyü üçün

• Küncüt
• 1 xörək qaşığı dəmlənmiş zəfəran
• 1 ədəd yumurta sarısı
• 1 xörək qaşığı süd

İlk olaraq unu üç yol ələyin. Sobanı 160 dərəcəyə qoyun ki, inqrediyentləri hazırladıqdan sonra isti olsun. Un, duz və xəmir mayasını bir qabda qarışdırın. Maye yağı, yumurta və suyu başqa bir qabda qarışdırın. Quru inqrediyentlərin ortasında bir deşik açın və yaş inqrediyentləri yavaş-yavaş içinə tökün. Bir qaşıq ilə qarışdırın və yumşaq bir şəkildə yoğurun. Xəmir əllərinizə yapışıb öz-özünə yığılana qədər yoğurmağa davam edin. Xəmirin yapışmaması üçün bir az un əlavə edə bilərsiniz. Təbii ki, yaxşı olar ki, yoğrularaq yapışqanlıqdan götürülsün və lazım gələrsə un əlavə olunsun. Xəmiri yağlanmış qaba qoyun, üzərini örtün və iki qat artana qədər isti və qaranlıq yerdə bir saat yarım qoyun. Doğranmış qoz, şəkər və darçını qarışdırıb kənara qoyun. Xəmiri götürün və havasını almaq üçün yumşaq bir şəkildə yoğurun. Xəmirdən naringi ölçüsünü götürün və orta inqrediyentlərlə doldurun. Bəzilərini qoz qarışığı ilə, bəzilərini şokolad çubuqları ilə, bəzilərini isə ara maddələrsiz doldura bilərsiniz. Sobanın qabına yağlı kağız qoyun və ya yağlayın və sonra un səpin. Ayrılan xəmirlərin hər birini nimçəyə qoyun və bir az yayın. Xəmiri yarım saat bu vəziyyətdə buraxın ki, daha həcmli olsun. Xəmirin üzərinə möhürlə və ya qaşıq kənarı ilə naxış çəkə bilərsiniz. Yumurta sarısı, dəmlənmiş zəfəran və südü hamar olana qədər qarışdırın və fırça ilə köməcin üzərinə çəkin. Köməcin üzərinə bir az küncüt səpin. Soba tepsisini 25 dəqiqə 160 dərəcə qızdırılmış sobada buraxın.^[4]