Kadusilərin qalası

Kadusilərin qalası — Gilan əyalətindəki Kaluraz-Təpədə arxeoloji tədqiqatlar zamanı aşkar edilmiş antik dövrün qalası.^[1]

Gilan vilayətindəki Kaluraz^[2] təpədə aparılan arxeoloji tədqiqatlar tarixi məkanın bir vaxtlar kadusilərin vacib qalası olduğunu aşkar edib. Sərhədçi kimi istifadə edərək, amardların bölgəni işğal etməsinin qarşısını alırdı. Kaluraz təpədə arxeoloji qazıntıların ilk mövsümü Dəmir dövrünə (e.ə. 800-550) aid ilk memarlıq planının aşkarlanmasına səbəb oldu. Bu tarixi məkanın böyük zalları və bir neçə otağı olan binası var. Rüstəmabadda yerləşən tarixi Kaluraz təpəsi Gilan vilayətinin ən qədim tarixi abidəsidir. Bu tarixi məkan bir vaxtlar 1960-cı illərdə İran arxeoloqları tərəfindən qazılıb, lakin əvvəlki rejimin rəsmi orqanına aid olduğu üçün son vaxtlara qədər arxeoloji qazıntılar aparılmırdı. Nəhayət, bir neçə il sonra bu sahədə qazma və stratiqrafik işlərə başlanıldı. “Kaluraz təpədə qazıntıların ilk mövsümündə tapılan tapıntılar göstərir ki, bu təpə adi insanların, hətta cəmiyyətin aristokratlarının da iqamətgahı ola bilməzdi. Təpəni və dəhlizləri əhatə edən iki metrlik mərmi qala, o cümlədən kərpic döşəməli mürəkkəb otaqlar bu kompleksin cəmiyyətin yüksək təbəqələrinin iqamətgahı olmasından xəbər verir.. Bu dəlilləri və bu tarixi məkanın kadusilərin dövründə sərhəd bölgəsi olduğunu nəzərə alsaq, Kalurazın həm də müdafiə rolunu oynayan hökumət qalası olduğunu sübut edilib”. Arxeoloji Tədqiqatlar. və qazıntı qrupunun rəhbəri Kaluraz. Kələtbərinin^[3] sözlərinə görə, Səfidrud çayı həmişə Gilan vilayətinin mədəniyyət və sivilizasiyasının formalaşmasında mühüm rol oynayıb. “Orta əsrlərdə Sefidrud çayı Gilan vilayətini iki yerə bölürdü: "Biapiş^[rus.]" və "Biapəs", Lahican və Fuman isə onların paytaxtları idi. Bundan əvvəl və eramızdan əvvəl I minillikdə çay Gilan vilayətini iki yerə bölmüşdür. Şərq hissəsini amardlar, qərb hissəsini isə kadusilər təşkil edirdilər. Arxeoloqlar hesab edirlər ki, çox güman ki, kadusilərin və amardların arasında münaqişələr olub və iki qəbilə arasındakı sərhədləri qorumaq üçün Sefidrud çayının sərhəd zolağında hökumət qalaları tikilib.^[4]