Karbon qazı

Karbon qazı CO2 ,karbon(IV) oksid, karbon dioksid.

Karbon qazı
Molekulyar modelin şəkli
Ümumi
Kimyəvi formulu CO2
Molyar kütlə 44,01 q/mol q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq 44,01 q/sm q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi -78  °S
Qaynama nöqtəsi -57  °S
Buxarın təzyiqi 5.724.862,5 Pa
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm. 124-38-9
PubChem 280
RTECS FF6400000
ChEBI 16526
BMT nömrəsi 1013
ChemSpider 274
Изменения концентрации CO2 в ppm на протяжении последних 400 тыс. лет (сверху — за последнюю тысячу лет)

Fiziki xassələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəngsiz, iysiz qazdır. Havadan ağırdır. Yanmır və yanmanın qarşısını alır. Atmosfer təzyiqdə -78,5 °C-dən aşağı temperaturda karbon qazı mayeləşmədən birbaşa bərk hala keçir. Ona görə də "quru buz" adlanır.

Alınması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sənayedə:

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Təbii mineralların parçalanmasından:
CaCO3 □(→┴t ) CaO + CO2
  • Təbii qazın yandırılmasından:

CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O

  • Laboratoriyada karbonat turşusunun duzlarına qüvvətli turşularla təsir etməklə alınır

Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2 + H2O

Kimyəvi xassələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

CO2 − karbonat turşusunun anhidrididir. Turşu oksidlərinin ümumi xassələrini göstərir:

  • CO2+ H2O↔ H2CO3
  • Na2O + CO2→Na2CO3
  • 2NaOH + CO2 → Na2CO3 H2O

Karbon qazını əhəng suyu ilə təyin edirlər:

  • Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3 +H2O

Karbon qazı ammonyakla karbamid əmələ gətirir:

  • CO2 + 2NH3 □(→┴t ) CO(NH2)2 + H2O

Oksidləşdirici kimi kömür və magneziumla reaksiyaya daxil olur:

  • CO2 + C □(→┴t ) 2CO
  • CO2 + 2Mg □(→┴t ) 2 MgO + C

Təbiətdə bitkilərin yaşıl yarpaqlarında(xlorofildə) fermentlərin iştirakı ilə havada olan karbon qazı və torpaqdan udulmuş su hesabına fotosintez prosesi gedir, qlükoza sintez olunur:

  • 6CO2 + 6 H2O □(→┴hϑ ) C6H12O6 + 6O2

Toksikliyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zəhərli qaz deyil, amma havada karbon qazının normadan çox olması orqanizmə zəhərləyici təsir göstərərək hipoksiyaya səbəb olur.Tərkibində 1,5-3% CO2 olan hava ilə uzun müddət ( bir neçə gün) nəfəs aldıqda qusma və başgicəllənmə başlayır, CO2 6%-dən çox olduqda isə ürəyin fəaliyyəti zəifləyir və həyat üçün təhlükəli vəziyyət yaranır..

Tətbiqi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Karbon qazı soda, qazlı içkilərin, karbamidin, yuyucu vasitələrin istehsalında, quru buzun alınmasında istifadə olunur. Həmçinin neftin çıxarılmasında, pensilin istehsalında, mədənlərdə partlayıcı maddələrin soyudulmasında, yanğının söndürülməsində tətbiq olunur.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Краткая химическая энциклопедия.М., изд."Советская энциклопедия", 1967, т.V, с 314-315.
  2. Химический энциклопедический словарь. М., изд. "Советская энциклопедия", 1983, с.602.