Kastor

Kastor - Əkizlər bürcünün α ulduzu. Adını mifologiyadakı əkiz döyüşçülərdən biri olan Kastoradan almışdır. Digəri olan Polluks Əkizlər bürcünün β ulduzudur. Çılpaq gözlə Kastor tək görünsə də müasir teleskoplarla onun əslində üç ulduzdan ibarət olduğunu müşahidə etmək olar. Bu ulduzlar sıra ilə Kastor A, B və C adlandırılmışdır. Daha da maraqlısı bu üç ulduzun hər birinin spektroskopik qoşa ulduz olduğu kəşf edilmişdir. Yəni əslində Kastor altı ulduzdan ibarət bir sistemdir.

Ulduz
Kastor
Müşahidə məlumatları
(Dövr J2000.0)
Birbaşa çıxma 7s 34d 35,87s[1]
Meyl 7s 34d 35,87s[1]
Məsafə 49,8 işıq ili
Görünən ulduz ölçüsü (V) 1,58[2][3]
Bürc Əkizlər
Astrometriya
Radial sürət (Rv) 5,4 ± 0,5 km/san[4]
Parallaks (π) 64,12 ± 3,75 mas[1]
Mütləq böyüklük (V) 1,332
Xüsusiyyətləri
Ulduz təsnifatı A1.5 IV+[5]
Fiziki xüsusiyyətləri
Kütlə 4.277.048.400.000.000.000.000.000.000.000 kq
Radius 2,31 R☉
İşıqlandırma gücü 3.014 L☉
Metallığı 0,1[6]
Orbit elementləri
Digər təyinatlar
2MASS J07343598+3153184, HIP 36850, IRAS 07314+3159, SAO 60198, GJ 278.0, α Gem, PLX 1785, CCDM J07346+3153AB, ADS 6175 AB, FK5 287, HIC 36850, IRC +30188, LTT 12038, NLTT 18087, PLX 1785.00, PMC 90-93 208, PPM 72938, RAFGL 1144, SRS 30287, TD1 10405, UBV 7277, WDS J07346+3153AB, AG+31 789, BD+32 1581, 66 Gem, TIC 239187687, GC 10120
Verilənlər bazasında məlumat
SIMBAD * alf Gem
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Alpha Geminorum (α Geminorum, qısaldılmış Alpha Gem, α Gem) olaraq ifadə edilən Castor, Əkizlər bürcünün ən parlaq ulduzu və gecə səmasındakı ən parlaq ulduzlardan biridir. Baxmayaraq ki, 'Alfa' identifikatoruna malikdir, Beta Geminorum'dan (Pollux) daha zəifdir.

Kator , James Pound tərəfindən 1718-ci ildə qoşa ulduz kimi qeydə alınmışdır. 1678-ci ildə Cassini tərəfindən həll edilmiş ola bilər. İki ulduzun ayırdetməsi 1970-ci ildən[7] 2017-ci ilə[8] kimi 2 " bucaq saniyəsindən 6" bucaq saniyəsinə kimi artmışdı. Bu iki ulduzun ulduz ölçüləri 1.9 və 3.0 ulduz ölçüsüdü.

Üçüncü ulduz əsas komponetlərdən 73 " uzaq məsafədə yerləşir[8]. Parlaqlğının müntəzəm dövrlə dəyişilməsi kəşf edildi və tutulan qoşa ulduz olması hesab edildi, ancaq hər iki ulduzun səthində müxtəlif parlaqlıq sahələri olması səbəbiylə bu dəyişkənlik hələ də nəzərdən keçirilir. Birinin ya da hər iki ulduzun səthində. Dəyişən ulduz YY Geminorum[9] adı verildi.

Vizual komponentlərdən üçü də spektroskopik qoşadır və Kastor altı ayrı ulduzdan ibarət olan misilli ulduz sistemidir. Kastor A və B nin hər ikisi zəif komponentlərlə birlikdə bir neçə günlük orbitlərə malikdir. . Kastor C-nin komponetləri isə 1 gündən az orbitə malikdir. Kastor C parlaq cüt ətrafında orbitdə olduğuna inanılırdı, ancaq ən uzun period bir neçə min ildir.

Altı ulduzun bütövlükdə görülən ulduz ölçüsü + 1.58m-dir[8].

Fiziki xüsusiyyətlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İllik paralaksın təyini nəticəsində məlum olduki Kastor Yerdən 51 i.i. uzaqlığındadır. Ən parlaq iki ulduz, Günəşdən daha böyük kütləli və parlaq olan A sinifli baş ardıcıllıq ulduzlarıdır. Onları xüsusiyyətləri qırmızı cırtdanların komponentlərinin təyini çətindir, lakin hər ikisinin kütləsi Günəşin kütləsinin yarısından az olduğu hesab edilir.[8] Kastor C-nin iki qırmızı cırtdan ulduzunu demək olar ki eyni, kütlələri Günəş kütləsinin yarısı qədər, işıqlığı isə Günəşindən 10% az olan parlaqlıqla əhatə olunurlar.[9]

Kastor B, müəyyən metalların güclü spektral xəttləri olan Am ulduzlarıdır.

Kastor C isə BY Dra tiplif dəyişən ulduzdur.BY Dra dəyişənləri, soyuq cırtdan ulduzlardır, hansı ki, onlar ulduz ləkələri və ya fotosferdəki dəyişikliklər səbəbiylə fırlanırlar.

Kastor sistemindəki bütün qırmızı cırtdanların spektrlərində şüalanma xətləri var və hamısı partlayış xarakterli[10] ulduzlardır.

Kastor Sistemi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Parametr Ulduz Komponenti
Aa Ab Ba Bb Ca Cb
Spektral sinif A1 V Bilinmir (ehtimal ki M5 V) A2 Vm M2 V M0.5 Ve M0.5 Ve
Kütlə (M) 2.15 0.4–0.6 1.7 0.4–0.6 0.62 0.57
Radius (R) 2.3 ? 1.6 ? 0.76 0.68
  1. ↑ 1 2 3 Leeuwen F. v. Validation of the new Hipparcos reduction (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2007. Vol. 474, Iss. 2. P. 653–664. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361:20078357 arXiv:0708.1752
  2. ↑ Ducati J. R. Catalogue of Stellar Photometry in Johnson's 11-color system (ing.). 2002. Vol. 2237.
  3. ↑ Mallama A. Sloan magnitudes for the brightest stars. // Journal of the American Association of Variable Star Observers 2014. C. 42. S. 443. ISSN 0271-9053; 2380-3606
  4. ↑ Gontcharov G. A. Pulkovo Compilation of Radial Velocities for 35 495 Hipparcos stars in a common system (ing.). // Ast. Lett. / R. Sunyaev Nauka, Springer Science+Business Media, 2006. Vol. 32, Iss. 11. P. 759–771. ISSN 1063-7737; 1562-6873; 0320-0108; 0360-0327 doi:10.1134/S1063773706110065 arXiv:1606.08053
  5. ↑ Gray R. O., Corbally C. J., Garrison R. F., McFadden M. T., Robinson P. E. Contributions to the Nearby Stars (NStars) Project: Spectroscopy of Stars Earlier than M0 within 40 Parsecs: The Northern Sample. I (ing.). // Astron. J. / J. G. III, E. Vishniac NYC: IOP Publishing, AAS, University of Chicago Press, AIP, 2003. Vol. 126, Iss. 4. P. 2048–2059. ISSN 0004-6256; 1538-3881 doi:10.1086/378365 arXiv:astro-ph/0308182
  6. ↑ Gebran M., Farah W., Paletou F., Monier R., Watson V. A new method for the inversion of atmospheric parameters of A/Am stars (ing.). // Astron. Astrophys. / T. Forveille EDP Sciences, 2016. Vol. 589. 10 p. ISSN 0004-6361; 0365-0138; 1432-0746; 1286-4846 doi:10.1051/0004-6361/201528052 arXiv:1603.01146
  7. ↑ Heintz, W. D. (1980). "Micrometer Observations of Double Stars and New Pairs - Part Ten". The Astrophysical Journal Supplement Series. 44: 111. Bibcode:1980ApJS...44..111H. ISSN 0067-0049 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine. doi:10.1086/190686 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
  8. ↑ 1 2 3 4   Tokovinin, A. A. (1997). "MSC - a catalogue of physical multiple stars". Astronomy and Astrophysics Supplement Series. 124(1): 75–84. Bibcode:1997A&AS..124...75T. ISSN 0365-0138 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine. doi:10.1051/aas:1997181 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
  9. ↑ 1 2 Torres, Guillermo; Ribas, Ignasi (2002). "Absolute Dimensions of the M‐Type Eclipsing Binary YY Geminorum (Castor C): A Challenge to Evolutionary Models in the Lower Main Sequence". The Astrophysical Journal. 567 (2): 1140–1165. Bibcode:2002ApJ...567.1140T. ISSN 0004-637X Arxivləşdirilib 2009-09-08 at the Wayback Machine. arXiv:astro-ph/0111167 . doi:10.1086/338587.
  10. ↑ Stelzer, B.; Burwitz, V. (May 2003), "Castor A and Castor B resolved in a simultaneous Chandra and XMM-Newton observation", Astronomy and Astrophysics, 402 (2): 719–728, Bibcode:2003A&A...402..719S, arXiv:astro-ph/0302570 , doi:10.1051/0004-6361:20030286 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine