Ketrinq

Ketrinq otel, xəstəxana, pub, təyyarə, kruiz gəmisi, park, film saytı və ya studiya, çəkiliş məkanı və ya tədbir yeri kimi uzaq bir yerdə və ya məkanda yemək xidməti göstərmək işidir.^[1] Səyyar yemək şirkəti olan səyyar ketrinq, bu məqsədlə xüsusi olaraq hazırlanmış olan nəqliyyat vasitəsi, avtomobil və ya yük maşınından istifadə edərək yemək xidməti təqdim edir. Səyyar ketrinqlər açıq hava şəraitində keçirilən tədbirlərdə (konsertlər kimi), iş yerlərində və şəhərin mərkəzindəki biznes mərkəzlərində geniş yayılmışdır. Toy təşkilatçısı toy üçün yeməklər təmin edir. Toy hazırlığı müstəqil olaraq kirayələnə bilər və ya məkan tərəfindən hazırlanmış olan paketin bir hissəsi ola bilər.

Kommersiya gəmiləri müntəzəm olaraq ketrinqlə məşğul olanları, xüsusən də bərələr, kruiz gəmiləri və böyük yük gəmilərini daşıyırlar. Əslində, "ketrinq" termini quru biznesi kimi yaradılmazdan çox əvvəl ticarət gəmiçiliyi dünyasında istifadə edilmişdir.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında xidmət göstərilən sahələrin əsas xidmətinin ən erkən nümunəsi 1778-ci ildə Filadelfiyada Sezar Krenşell tərəfindən İngilis generalı Uilyam Hounun gedişini qeyd etmək üçün təşkil edilmiş olan tədbir olmuşdur.^[2] 1820-ci illərdə mərkəzi Filadelfiyada olan ketrinq biznesi formalaşmağa başlamışdır. İlkin ketrinq sənayesi qeyri-mütənasib olaraq afroamerikalılar tərəfindən yaradılmışdır.^[3]

Sənaye “ketrinqin yaradıcısı” kimi tanınan Robert Boqlun hakimiyyəti dövründə peşəkarlaşmağa başlamışdır. 1840-cı ildə isə ikinci nəsil Filadelfia qara ketrinq şirkətləri öz ketrinq müəssisələrini sahib olduqları restoranlarla birləşdirməyə başlamışdırlar.^[4] "Caterer" sözünün ümumi istifadəsi 1880-ci illərdə meydana çıxmış və bu zaman çoxsaylı ketrinq şirkətləri siyahıya alınmağa başlanmışdır. Ağ biznesmenlər nəhayət sənayeyə keçirlər və 1930-cu illərdə qaradərili sahibkarlar demək olar ki, yox olurlar.

1930-cu illərdə daha sadə menyular yaradan Sovet İttifaqı kollektivləşdirmə siyasətinin bir hissəsi kimi dövlətin ictimai iaşə xidmətini inkişaf etdirməyə başlamışdır. İkinci dünya müharibəsindən sonra sonra bir çox iş adamları iaşə sektorunu yorğun iş günündən sonrakı həyata alternativ bir yol kimi qəbul etmişdirlər. 1960-cı illərdə evdə bişirilən yeməklər ictimai iaşə müəssisələrində bişirilən yeməklərin hesabına sıradan çıxmışdır. 2000-ci illərdə isə şəxsi aşpaz xidmətləri daha çox qadınların işçi qüvvəsinə daxil olmağa başlaması ilə populyarlıq qazanmağa başlamışdır.

Türkiyədə ketrinq sahəsində ilk təşkilatların təməli Bəyliklər Dövrünə qədər gedib çıxır. Bəyliklər dövrü və bu dövrdən sonrakı Anadolu Səlcuqlular Dövründə nümunələrini gördüyümüz ictimai yemək mədəniyyəti Osmanlı imperiyası dövründə daha da geniş yayılmış və çox daha təşkilati bir struktura çevrilmişdir. Türkiyədə kütləvi qidalanmanın ilk nümunəsi kimi sayılan imarət sistemi Osmanlı imperiyası sistemində mühüm yer tutan vəqf mədəniyyəti sayəsində istifadəyə verilmişdir.^[5]